16731 str162

&

otatnik " Si C:\Document... "' ^ 1028.O.S.T.“ ’^rlS _StM61 -Paint ” f ItelixiLibrary^' f Hydrologiaog...

W tym czasie ta woda opadowa, która nie uzupełnia wilgoci gruntu, formuje odpływ powierzchniowy; trwa on do chwili nasycenia powierzchniowej warstwy gruntu, po czym ulega zahamowaniu. Ponownie odpływ powierzchniowy wystąpi, gdy intensywność zasilania gruntu będzie większa od infiltracji.

Przezwyciężenie szorstkości podłoża jest drugim etapem tworzenia się odpływu powierzchniowego. Warstewka wody, aby mogła odpłynąć, musi przekroczyć rozmiary ziaren tworzących nierównomierności powierzchni. Grubość tej warstwy stanowi tzw. grubość detencyjną. Dopiero gdy warstewka wody przekroczy ją, następuje „wylewanie” się wody z zagłębień i tworzy się warstwa wody, która spływa po zboczu. Wielkość detencji wiąże się z wielkością ziaren gleby - im są one większe, tym większa jest detencja.

Koncentracja warstwy spływającej w strumienie. Przy przekształcaniu warstwy spływającej w strumienie największe znaczenie mają wielkość spadku, a także długość stoku i jego pokrycie. Koncentracja zachodzi najszybciej na nagim stoku trudno przepuszczalnym.

Koncentracja odpływu powierzchniowego prowadzi do utworzenia się epizodycznych strumieni. Jeśli ich koryta są trwałe, wówczas mówimy o ciekach epizodycznych, w pozostałych przypadkach - o liniach ciekowych.

Odpływ powierzchniowy przemieszcza się grawitacyjnie w tej mikrosieci hydrograficznej (tj. liniach ciekowych i ciekach epizodycznych) oraz w formie nieskoncen-trowanej po powierzchni terenu, zgodnie z jego spadkiem, po czym trafia do rzek i jezior.

Wielkość odpływu powierzchniowego jest równa objętości tzw. opadu efektywnego (P_t). Stanowi on tę część opadu atmosferycznego, która po wypełnieniu różnych form retencji (intercepcji, retencji powierzchniowej gruntu, retencji gleby) drogą odpływu po powierzchni terenu dostaje się do koryta cieku. Metody obliczania opadu efektywnego przedstawiono m.in. w Hydrologii dynamicznej (Soczyńska, 1997) i w Zlewnia. Właściwości i procesy (Pociask-Kartcczka, 2003).

3.3. Odpływ rzeczny

Dwa tory wody opadowej, powierzchniowy i podziemny, spotykają się w rzekach; w odpływie rzecznym biorą więc udział wody pochodzące z odpływu podziemnego¹' oraz wody pochodzące z odpływu powierzchniowego, uformowanego przez opady deszczu, roztopy bądź topnienie lodowców. Obie składowe odpływu rzecznego - powierzchniowa i podziemna - są zmienne zarówno w czasie, jak i w przestrzeni. Zasilanie podziemne przyczynia się do regularnego, na ogół trwałego dopływu podziemnego do rzek. któremu zawdzięczają one stałość płynięcia; przy braku retencji śniegowej i lodowcowej dopływ podziemny jest jedynym źródłem zasilania rzek w okresie bezdeszczowym. Składowa podziemna odpływu rzecznego oddziałuje na całej długości rzeki drenującej obszar, przez, który przepływa. Wielkość zasilania podziemnego rzek jest przede wszystkim funkcją stanu napełnienia zbiorników wód podziemnych oraz sposobu ich drenowania.

‘‘ W hydrologii dynamicznej składowa odpływu podziemnego jest nazywana odpływem podstawowym, a składowa odpływu powierzchniowego - odpływem bezpośrednim (Soczyńska. 1997).

162

Cl

C

C

S> Hydrologia ogólna - Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska, Zdzisław Mikulski - iLibrary Reader

co

co

co

o

©

©

&