58141 str52

&

otatnik ^,rM C:\Document.r" WlO^OSJ.*T^,TT strSl^Paint ’^rf Itelix iLibraryT'¹ ff Hydrologia og...

-    skalne, bijące bezpośrednio ze skał litych:

-    skalno-zwietrzelinowe, wypływające zc skał litych przykrytych niezbyt miąższą warstwą zwietrzeliny;

-    zwietrzelinowe, wypływające z pokrywy zwietrzelinowej składającej się z drobnych okruchów skalnych;

-    rumoszowe, wypływające z pokrywy zwietrzelinowej o dużych okruchach skalnych (rys. 41);

-    żwirowe, wypływające ze żwirów;

-    piaszczyste, wypływające z piasków.

Źródła można także podzielić ze względu na cechy tizyczno-chemiczne wody. Stosując podział hydrogeologiczny, źródła dzielimy na: chłodne (temperatura wody /„ jest niższa od średniej rocznej temperatury danej miejscowości t_it), zwykłe (/„, = t_ir) i ciepłe (r_t, > t_ir ). Stosując podział balneologiczny (uwzględniający stosunek temperatury wody do temperatury ciała ludzkiego), źródła dzielimy na: zimne (o temperaturze wody poniżej 20°C), ciepłe, tzw. cieplice (20-37°C), gorące (37-42°C) i bardzo gorące (o temperaturze wody powyżej 42°C) (Pazdro, Kozerski, 1990). Do najbardziej znanych cieplic zalicza się gorące źródła w Thermopolis (Stany Zjednoczone) i w Karłowych Warach (Czechy). W Polsce najbardziej znane źródła termalne występują w Cieplicach Śląskich (temperatura 44°C) i w Lądku Zdroju (28°C). Źródła gorące występują na obszarach współczesnego lub niedawno wygasłego wulkanizmu, m.in. w Nowej Zelandii, Japonii. Islandii, Stanach Zjednoczonych (Yellowstone) i na Kamczatce. Ich istnienie jest związane z występowaniem gorących wód pomagmowych w skorupie ziemskiej.

Ze względu na mineralizację wody źródła dzielimy na: ultrasłodkie (zawierają poniżej 0,1 g substancji mineralnych rozpuszczonych w I dm' wody), słodkie (o mineralizacji 0,1-0,5 g/drn^), akratopegi (o mineralizacji (),.5-1,0 g/dnv^ł) i mineralne (zawierające powyżej 1 g substancji mineralnych rozpuszczonych w 1 dnr wody). Te ostatnie dzieli się według składu chemicznego wody, jeśli spełnia ona kryteria balneologiczne. na: solankowe, siarczanowe, szczawy, siarkowodorowe, żelaziste, radoczynnc i in.

Z hydrologicznego punktu widzenia, tj. ze względu na trwałość wypływu, źródła dzieli się na: stałe (czyli ze stałym odpływem) i okresowe (drenują wody podziemne jedynie w okresie ich wysokich stanów), intermintujące (woda wypływa z przerwami, trwającymi od kilku minut do nawet kilku lat) i pulsujące.

Szczególnym rodzajem źródeł są gejzery i źródła gazujące, związane z obszarami czynnego lub wygasającego wulkanizmu.

Gejzery są to źródła, które w regularnych lub nieregularnych odstępach czasu wyrzucają z otworu gorącą wodę i parę wodną. Gejzer jest zasilany głównie wodą z powierzchni terenu; gromadzi się ona w głębokim przew'odzie, w którym jest silnie ogrzewana od dołu przez ognisko magmowe. W dolnej części przewodu (rys. 42) temperatura wody przekracza 11()°C. Znajduje się tu ona pod ciśnieniem całego słupa wody, dlatego też nic może wrzeć, zanim nic osiągnie temperatury wrzenia także w górnej części przewodu. W momencie, gdy to następuje, woda w dolnej części przewodu zamienia się na parę wodną i gwałtownie wypycha wysoko w górę znajdującą się nad nią warstwę

52

Cl

E

C

S> Hydrologia ogólna - Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska, Zdzisław Mikulski - iLibrary Reader

CO

co

co

o

©

©

a