56201 str228

otatnik " H C:\Document.r" # 1025.    _Str227 - Paint ’^r f Itelix iLibraryT'’ f Hydrologiaog...

wąski od 15 do 20 km, w przedłużeniu brzegów niskich osiąga szerokość nawet do 1400 km. Najmniejszą szerokość szelfu obserwuje się wzdłuż zachodnich wybrzeży Ameryki Północnej i Południowej oraz wzdłuż wschodnich i zachodnich wybrzeży Afryki. Największą szerokość osiąga szelf Oceanu Arktycznego u wybrzeży Europy i Azji. Oceanu Atlantyckiego u zachodnich wybrzeży Ameryki Północnej (koło Nowej Fundlandii) oraz wzdłuż południowo-wschodnich wybrzeży Ameryki Południowej. Szelf Oceanu Spokojnego osiąga największą szerokość w rejonie Archipelagu Sundajskiego u wschodnich wybrzeży Azji.

Przy ogólnie równinnym charakterze szelf ma wyraźnie zróżnicowaną rzeźbę. Wyrównane płaskie przestrzenie zajmują w obrębie szelfu mniejszą powierzchnię niż równiny faliste lub pagórkowate. Zwykle powierzchnie wyrównane znajdują się w części przybrzeżnej szelfu i są nazywane płycizną przybrzeżną (Udincew, 1972). Największym zróżnicowaniem rzeźby odznaczają się szelfy stanowiące zatopione równiny pochodzenia lodowcowego, największym wyrównaniem - szelfy akumulacyjne.

W rzeźbie szelfów można wyróżnić:

- formy związane z reliktową rzeźbą lodowcową: rzeźba morenowa (np. zatoki Casco i Maine na atlantyckim szelfie Stanów Zjednoczonych), rzeźba drumlinów i kemów (np. szelf Morza Bałtyckiego), mulonów (np. szelf Labradoru, zachodnia część szelfu Morza Białego);

formy związane z rzeźbą dolinno-fluwialną (zatopione doliny rzeczne) (np. na szelfie atlantyckim Stanów Zjednoczonych, na szelfie w pn. części Morza Kaspijskiego, na szelfie mórz: Południowochińskiego i Jawajskiego, na arktycznym szelfie Azji - rys. 187);

Rys. 187. Rekonstrukcja zatopionej sieci rzecznej na szelfie północnej Azji (za

Leontjewem. 1989): 1 krawędź szelfu. 2 - zatopione doliny

- formy strukturalno-denudacyjne (np. ławice: Nantucket, George’a, Emerald i in. stanowiące zewnętrzną część szelfu atlantyckiego Stanów Zjednoczonych i Kanady,

grzędy wapienne na szelfie w zachodniej części Morza Kaspijskiego);

-    formy reliktowej rzeźby eolicznej (scementowane osady eoliczne, których wychodnie spotyka się na szelfach mórz zwrotnikowych i podzwrotnikowych);

-    reliktowe formy akumulacyjne, maskujące położenie brzegów w przeszłości (wały brzegowe, depresje w miejscach lagun i zatopionych delt);

228

□

$

Cl

C

7T

C

S> Hydrologia ogólna - Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska, Zdzisław Mikulski - iLibrary Reader

co

o

rr.

a>

ro

r-o

co

co

co

co

o

©

©

&