45407 str229

&

otatnik " H C:\Document.r" ^ 1025. 0.5.7.^_Str228 - Paint ’^r f Itelix iLibraryT'’ f Hydrologiaog...

-    grzędy i inne formy utworzone przez prądy dryfowe;

-    rafy koralowe;

-    formy akumulacyjne i abrazyjne związane z falowaniem (grzędy i fale piaszczyste, rewy, itp.).

Osady szelfu kontynentalnego tworzą się w wyniku abrazji brzegów i są nanoszone przez rzeki; ich miąższość może sięgać kilku tysięcy metrów.

Szelf kontynentalny jest obszarem szczególnie aktywnej działalności człowieka. Jako najbardziej żyzne obszary mórz i oceanów był i jest intensywnie eksploatowany pod względem rybackim. Jest także miejscem przemysłowej eksploatacji kopalin.

Stok kontynentalny (skłon, zbocze kontynentalne) obejmuje obszar od krawędzi szelfu do głębokości 2-3,5 km, czasami głębiej. Zajmuje 30% łącznej powierzchni podwodnego obrzeża kontynentalnego. Szerokość stoku jest różna: w Oceanie Atlantyckim średnio 260 km, w Oceanie Indyjskim 182 km, w Oceanie Spokojnym 139 km. Średnie nachylenie stoku waha się od 3 do 7°; w stromych miejscach może sięgać i 30°. Według Seibolda (1972) średni spadek stoku kontynentalnego wynosi w Oceanie Spokojnym 3° 13', w Oceanie Indyjskim 1°35', w Oceanie Atlantyckim I°I9'.

Morfologia stoków kontynentalnych jest dość zróżnicowana (rys. 188). Wyróżnia się trzy jego rodzaje: nachyloną równinę akumulacyjną, mniej lub bardziej nachylone zbocze i kombinację nachylonych równin ze stopniami załomów, tzw. skłon tarasowaty (Leontjew, 1989). W przypadku trzeciego rodzaju stoku, gdy stopnie mają znaczną powierzchnię i leżą na peryferiach oceanów, są nazywane płaskowyżami brzeżnymi. Należą do nich m.in. Płaskowyż Blake’a, Płycizna Rockall. Ławica Roscmaric, Płaskowyż Norweski, Wzniesienie Falklandzkie, Płaskowyż Rio de Janeiro, Płaskowyż Madagaskarski, Ławica Agulhas, obszerny koralowy płaskowyż po zewnętrznej stronie Wielkiej Rafy Koralowej.

Rys. 188. Rodzaje stoków kontynentalnych

Lcontjcw (1989) wydziela jeszcze jedną odmianę stoku kontynentalnego, tzw. borderland (rys. 189). Jest to sieć zapadlisk-rowów tektonicznych i wyniesień zrębowych (np. borderland kalifornijski).

Istotną cechą wszystkich odmian stoku kontynentalnego są głębokie rozcięcia kanionami podmorskimi (rys. 190). Są to wąskie, głębokie formy dolinne o stromych zboczach (rzędu 10-15°) i profilu poprzecznym w kształcie litery V lub U, o dużej

229

Cl

C

C

S> Hydrologia ogólna - Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska, Zdzisław Mikulski - iLibrary Reader

O

rr.

a>

ro

ro

co

co

co

co

o

©

©

&