str240

z oceanicznym typem skorupy ziemskiej) i śródoceaniczne grzbiety (obszary z ryftogenicz-nym typem skorupy ziemskiej).

Platformy oceaniczne, tzw. talasokratony, zajmują średnio 54% powierzchni dna oceanu światowego; w Oceanie Spokojnym 65,4% powierzchni dna, w Oceanie Indyjskim 51.6%', w Oceanie Atlantyckim 37,5% i w Oceanie Arktycznym 22,4%. Platformy oceaniczne buduje skorupa ziemska typu oceanicznego. Rzeźba ich powierzchni jest urozmaicona; znaczną jej część zajmują baseny oceaniczne, oddzielone od siebie progami, wałami lub grzbietami górskimi. Jeżeli wyniesienia te są zbyt wysokie, wymiana wód między sąsiednimi basenami jest ograniczona. Rozmiary basenów są na ogół ogromne; największy z nich Basen Północno-Zachodni w Oceanie Spokojnym (Północnopacyliczny) ma powierzchnię ponad 30 min km². Większe baseny oceanu światowego zestawiono w tabeli 39.

W dnie basenów oceanicznych występują:

- abisalne pagórki, wzniesienia do wysokości 500 m o średnicy podstawy do 10 km^:; jest to bardzo powszechny typ ukształtowania dna, np. w Oceanie Spokojnym zajmują ok. 80% jego powierzchni;

- faliste i płaskie równiny abisalne, występujące na ogół na obrzeżach basenów oceanicznych;

- doliny abisalne, zaznaczające się na płaskich równinach abisalnych, zwykle kręte, wąskie zagłębienia o długości do kilku tysięcy kilometrów (rys. 198);

- różnego rodzaju wypukłe formy ukształtowania dna.

Największe ze wzniesień najczęściej rozdzielają poszczególne baseny oceaniczne. Mogą to być:

- oceaniczne grzbiety kopulasto-blokowe, najbardziej rozpowszechniony typ wzniesień platform oceanu; są to bardzo rozległe wały rozbite rozłamami na wiele bloków; zwykle wzdłuż grzbietu występują wulkany, np. Grzbiet Hawajski (rys. 199);

str240

str240

©

©