21436 skanuj0097 (12)

I9S Style konwcrsacyjnc

Jawłowska A.. 1975, Drugi konirkulluty, PWN, Warszawa.

Jawłowska A., 1976, Styl życia a wartości [w:|

Styl rycia. Koncepcje i propozycje, pod red.

A. Siemskiego, PWN, Warszawa.

Ossowski S., 1982, Strukturo klasowo w społecznej świadomości (w:] tegoż, O strukturze społecznej, PWN, Warszawa.

Uychliński S., 1976, Warstwy społeczne [w:] tegoż. Wybór pism, PWN. Warszawa.

Siciński A., 1976, Styl ży-cin - problemy poję- ' ciowc i teoretyczne [w:| Styl życia. Koncepcje i propozycje, pod red. A. Sicińskicgo, PWN, Warszawa.    I

Yankckwicli 0., 197*1, The New Mornlity. | .1 1'rojile uf American Yauth in the 7CI‘s, I MtGraw-l liii Uook, New York.

Zabłocki U.D., Kantcr U.M., 1976. The Di/fe-rentiotion of Life-Styles [w:] Aniuial Rcvicw of Sociology, A. Jnkeles, J. Coleman,

N. Smclscr (eds), vol. 2.

Style konwcrsacyjnc, zob. plotka.    ,

Subtlyscypliny w socjologii, wyodrębnione dziedziny zainteresowań poznaw- ' czych w ramach socjologii. Podstawę for- 1 mowania poszczególnych subdyscyplin stanowią zazwyczaj kryteria przedmiotowe. I Problem lub przedmiot zainteresowania staje się częściowo autonomiczną dyscypliną w obrębie socjologii, skupiając na sobie zainteresowanie poznawcze. W ten sposób tworzone są różne „socjologie’’, np. socjologia miasta, wiedzy', pracy, przemysłu, rodziny, prawa, medycyny, religii.

Podział na subdyscypliny w obrębie socjologii oprócz skutków pozytywnych (np. możliwość specjalizacji wśród socjologów, a przez to głębszego badania pewnych problemów, nawiązanie ściślejszej kooperacji między badaczami zainteresowanymi tym samym problemem) powoduje także szereg następstw negatywnych. Coraz częściej podkreśla się, że mnożenie subdyscyplin prowadzi do dezintegracji socjologii (zob. [J.H. Turner, S. Turner 1993]). Liczba sub-dyscyplin w obrębie socjologii ciągle wzrasta. W latach siedemdziesiątych Międzynarodowe Towarzystwo Socjologiczne (ISA) wyróżniło ponad, trzydzieści specjalizacji

o. o(_oy

badawczych, takich jak: I) socjologi stosowana, 2) badania zachowania zbioi )wcgo,

3) badania społeczności lokalnych, <1 socjologia porównawcza, 5) badania brodni / i przestępczości, 6) socjologia kul ary, 7) demografia, 8) badania zachowania dewiacyjnego, 9) socjologia ekonomiczna, 10) socjologia wychowania, II) socjologa organizacji, 12) ekologia społeczna, 13) ;ocjolo-gia przemysłu, M) socjologia prawa 15) socjologia sportu, czasu wolnego, wyp iczynku i sztuki, 16) socjologia rodziny, 17) socjologia masowego przekazu, 18) sc :jo!ogia matematyczna, 19) socjologia m< dycyny,

20) metodologia i statystyka, 21) sc ejologia wojska i wojny, 22) socjologia z; wodów,

23) socjologia polityczna, 2<l) s< ejologia ras i stosunków etnicznych, 25) s< cjologia zmian społecznych, 26) kontrola sj olcczna, • 27) organizacja społeczna, 2S) ps> diologia j społeczna, 29) stratyfikacja i ru hliwość i społeczna, 30) socjologia wiedzy, 3 :) socjo- \ logia nauki, 32) teoria socjologie ma, 33) '• socjologia miasta (zob. [lYlelod logiczne I podstawy... 1975, s. 2‘l)).

Od tego czasu ciągle pojawiają ;ię nowe propozycje. J.H. Turner i S. Turni r [1993] wyodrębnili ponad 50 subdyscyp in, przy czym na pewno nie jest to podział wyczerpujący. Mnogość dziedzin w ob ębic socjologii wspomniani autorzy p oponują ograniczyć do następujących gru| : analiza biologiczna, analiza kulturowa, analiza psychospołeczna, analiza dcwiacj , analiza stratyfikacyjna, analiza struktural ia, analiza instytucjonalna,^-analiza dcmot rnficzno--ckologiczna, analiza zmian, anal za stosowana [ibidem, s. Ml]. Oprócz w:kazanych już wcześniej subdyscyplin w) szczegól-nia się m.in.: socjobiologię, socji logię po- / równawczo-historyczną, historię ;ocjologii (nauk społecznych), socjologię śr idowiska, socjologię wsi, socjologię starzeń a się (gc-rontologię społeczną), socjolog ę języka (lingwistykę społeczną), socjolog ę zdrowia psychicznego, socjologię religii, ;ocjologię pici, socjologię konfliktów światc wych. Ponadto przedmiotem zainteresow; iia są na-

już - jak się wydaje - swoje możliwości. Z tego względu nieodzowne są obecnie działania rcintcgracyjnc i dążenie do większej unifikacji, dokonującej się zwłaszcza na gruncie nowych propozycji teoretycznych. Prezentowany niekiedy pogląd, ze zbyt duża liczba subdyscyplin w obrębie socjologii może doprowadzić do jej rozpadu, wydaje się jednak przesadny. Pomimo nadmiernej liczby subdyscyplin występuje w ich ramach pewne podobieństwo stosowanych ujęć teoretycznych. Poszczególne subdyscypliny mogą być traktowane jako zawężony lub skonkretyzowany obszar badawczy, w obrębie którego testuje się okte-ślonc koncepcje teoretyczne. Dopuszczalne jest także podejście odwrotne - dążenie do wypracowania ujęć ogólnotcorclyczmch na podstawie konkretnego mctcrialu empirycznego.

Duża liczba subdyscyplin w obrębie socjologii może być następstwem - po części przynajmniej - niezbyt fortunnych zwyczajów językowych wśród socjologów. Wiele różnorodnych „socjologii" funkcjonuje wyłącznic jako nazwa, będąca pewnym skrótem językowym. Wskazując na jakieś zagadnienie lub przedmiot badawczy, który winien zainteresować socjologię, łatwiej użyć określenia np. „socjologia kłamstwa" lub „socjologia chaosu" niż - co jest bar-i dziej właściwe - badania socjologiczne, których przedmiotem zainteresowania jest kłamstwo lub chaos. Pomimo różnych odniesień przedmiotowych cały czas jest to jedna socjologia; wypracowane w obrębie socjologii ujęcia teoretyczne i metodologiczne znajdują tu wyłącznic swoją nową aplikację, równocześnie odkrycia dokonane w obrębie jakiejś subdyscypliny mogą zmieniać całą socjologię. Dynamiczny przyrost nowych subdyscyplin nie musi być - sam w sobie - zjawiskiem negatywnym. Nic oznacza to oczywiście pomniejszania roli wysiłków integracyjnych. (A.S.)

Zob. nomenklatura w zn. 2, socjologia.

stępujące zagadnienia, które mogą być ujmowane jako subtlyscypliny socjologii: opinia publiczna, ruchliwość małych grup. rozwój, modernizacja, ruchliwość społeczna, resocjalizacja, małe grupy, socjalizacja, zachowania zbiorowe (ruchy społeczne). Na ukształtowanie się poszczególnych subdyscyplin istotny wpływ wywarły uformowane teorie socjologiczne, metodologia, fundusze badawcze, a także zainteresowania studentów.

Niektóre z pojawiających się nowych propozycji zyskują akceptację, inne mijają bez szerszego echa. Proces podziału w ramach socjologii posunięty został już prawic do granic absurdu (należy mieć na uwadze, że powyżej wskazano tylko na te subdyscy-pliny, które zyskały przynajmniej częściową aprobatę środowiska. Tworzy się odrębne „socjologie" niemal każdego zjawiska, często zupełnie błahego typu. Nie oznacza to jednak, że obszar całej socjologii objęty jest w miarę spójnym podziałem na specjalizacje. Niektóre problemy podlegają badaniom kilku różnycli subdyscyplin, inne natomiast nic stanowią przedmiotu zainteresowania żadnej z nich. Taki stan rzeczy nic wynika z jakichś teoretycznych bądź metodologicznych przesłanek, lecz jest rezultatem procesów w znacznym stopniu żywiołowych bądź irracjonalnych (np. spowodowanych modą). Ilustrację tego zjawiska stanowić może lak-j że mało spójny i daleki od kompletności ' podział na sekcje w Polskim Towarzystwie Socjologicznym. Dotychczas utworzone zostały następujące sekcje: 1) socjologii pracy, 2) socjologii medycyny, 3) socjologii morskiej, 4) socjologii wsi i rolnictwa, 5) socjologii nauki, 6) socjotcchniki, 7) socjologii dewiacji i kontroli społecznej, 8) socjologii prawa, 9) socjologii miasta, 10) socjologii religii, II) socjologii wojska, woj- . ny i pokoju, 12) antropologii społecznej, j 13) badań opinii, 14) metodologii badań I społecznych.

Rozwój socjologii dokonujący się przez tworzenie nowych subdyscyplin wyczerpał