efekty działalności człowieka (jeśli są przedmiotem zainteresowania turystów, noszą nazwę walorów antropogenicznych).
Podobne elementy środowiska naturalnego mogą się różnić atrakcyjnością, w zależności od regionu klimatycznego, na którym występują. Przykładowo: sezon kąpielowy nad Bałtykiem w Mielnie wynosi 73 dni, we Władysławowie tylko 46 dni, podczas gdy nad morzami ciepłymi może wynosić kilka miesięcy; sezon zimowy w Tatrach trwa 80-100 dni, a w pobliżu niektórych lodowców alpejskich może trwać nawet cały rok. Jakość turystyki uzdrowiskowej związana jest z występowaniem walorów przydatnych w lecznictwie, takich jak: wody mineralne, borowiny, natężenie bodźców bioklimatycznych (w Polsce bioklimat silnie bodźcowy występuje w wyższych partiach gór oraz w pasie wybrzeża Bałtyku), ale także z infrastrukturą umożliwiającą ich wykorzystanie (Liszewski, 2002).
Poziom jakości wypoczynku w środowisku naturalnym zależy od jego chłonności turystycznej, definiowanej jako maksymalna liczba uczestników ruchu turystycznego, którzy mogą równocześnie przebywać na danym obszarze, nie powodując dewastacji i degradacji środowiska naturalnego, a tym samym pogorszenia warunków wypoczynkowych (Warszyńska i Jackowski, 1979). Jakość środowiska naturalnego określana jest jako taki zestaw cech, które umożliwiają optymalną realizację programów wypoczynkowo-turystycznych, dającą pełne zadowolenie z kontaktu z przyrodą (Krzymowska-Kostrowicka, 1997). Środowisko o najwyższej jakości to środowisko nieprzekształcone i niezniszczone przez człowieka (np.: pustynia, tundra, obszary wysokogórskie). Jednak dążenia ludzi do kontaktu z naturą w nieskażonym środowisku i będące efektem tych dążeń działania organizatorów turystki realizujących inwestycje dla masowego odbiorcy powodują, że ilość takich obszarów systematycznie maleje (Liszewski, 2002). Wydaje się, że trzeba większą uwagę skupiać na naprawie, tam gdzie jest to możliwe, szkód wyrządzonych przez tak zwaną turystykę masową oraz rozwijać formy aktywności turystycznej, przyjaznej dla ludzi i środowiska.
Do pomiarów i oceny czystości środowiska naturalnego regionu stosuje się takie wskaźniki, jak (Gołembski, 2002a):
■ emisja zanieczyszczeń (w tysiącach ton na km2);
■ udział ścieków oczyszczonych we wszystkich ściekach wymagających oczyszczenia;
■ ilość odpadów składowanych na 1 km2 powierzchni;
■ ilość gruntów zdewastowanych i zdegradowanych wymagających rekultywacji na 1 km2 powierzchni.
152