25068 skanuj0001

Psyrhnhiniooia iesi nauką oadającą interakcje między biologią czlówiśka a jogG zacnowałliem. Układ nerwowy dzieli się na dwie główne części: ośrodkowy układ nerwowy, składający się z mózgu i rdzenia kręgowego oraz obwodowy układ nerwowy, obejmujący całą resztę Neurony aferentne odbierają inłormacje sensoryczne. a neurony ruchowe przekazują inlonnacje ruchowe. '    ■

. pdruch jest automatyczną, mimowolną reakcją na bodziec, omijającą mózg.

. Ohwodowy układ nerwowy dzieli się na dwie części: somatyczny układ nerwowy, który kieruje dowolnymi ruchami mięsni szkieletowych, oraz autonomiczny układ nerwówy, który kieru|0 mimowolnymi ruchami mięśnia sercowego i mięsni gładkich.

Autr>nomir7ny układ nerwowy dzieli się na dwie części: sympatyczny układ nerwowy, który przede wszystkim wydatkuje energię, i parasympatyczny układ nerwowy, który jest głownie zaangażowany w magazynowanie energii.

. Wzgórze, znajdujące się w orzodomózgowiu. jest stacją przekaźnikową dla informacji płynących do kory morgowej. Podwzgórze w znacznej mierze kontroluje autonomiczny układ nerwowy oraz układ hormonalny i uczestniczy w takich działaniach, jak regulacja temperatury, jedzenie i picie. Układ lim

3.

4.

I IW* I I I v_» • ' J •    ■ —— W    »    '    • ’    ■    ---

bieżny odgrywa rolę w procesach emoc|i, motywacji i uczenia się: w szczególności część układu lun-bieżnego nazwana hipokamoem bierze udział w magazynowaniu nowych danych pamięciowych.

1.    Srńdmózoowie zaangażowane jest w mchy i koordynację oczu. Aktywujący układ siatkowaty odpo-wiada za sen i czuwanie.

). Bdzeń przedłużony, znajdujący się w tytomózgowiu, kontroluje bicie serca, a także w znacznym stopniu kieruje oddychaniem, połykaniem i trawieniem. Most przekazuje sygnały z jednych części mózgu do innych. Móżdżek kontroluje koordynację ciała.

). Knra mńrgnwa otacza mózg z zewnątrz. Lewą i prawą półkulę mózgową łączy ęiąłę mędzęlęwale

l yV mrtrgu mnrna ^rńrnin cztery piaty. Z grubsza rzecz biorąc, wyzsze procesy myślenia i tunkcjono-wanie ruchowe są związane z otatem czołowym, przetwarzanie inlormac|i sensorycznych płynących z ciała dokonuje się głównie w płacie ciemieniowym, informacji słuchowych - w płacie skroniowym, a wzrokowych - w planie potylicznym.

2.    ⁷arh1^r"1^{1 2 3 4 5 6 7}ącvch w mózou wykorzystuje się

3.    Do badania struktury mózgu stosuje sie_promlenie X i anglogramy. Dg nowych technik należą tomo-1 grafia komputerowa i magnetyczna tomoorada rezonansowa (MTR).

T £PZytmnowa tomografie emisyjną wykoi7y<;ti ije się do obserwowania aktywności mózgu

' iiSHSfifl^t0 pojedyncza komórka nerwowa. Główne części neuronu to ciało komórki, dendryty. które odbierają inłormacje. akson, który przekazuje informacje, oraz kolbki synaptyczne - struktury znajdujące się na zakończeniach aksonu, które emitują neuroprzekażnlkl. Niektóre neurony są okryte mie-JiM-^{- Clial}^ substancją tłuszczową, która zwiększa szybkość przewodzenia neuronainego.

5. Szybki wzrost potencjału (napięcia elektrycznego) błony komórkowej neuronu, po którym następuje szybki spadek, to potencja! czynnościowy powstający na zasadzie .wszystko albo nic*. Po przekazaniu potencjału neuron najpierw znajduje się w fazie refrakcji bezwzględnej, w której nie może mieć miejsca żadna transmisja neuronalna. a następnie w fazie refrakcji względnej, w której podwyższony test próg pobudzenia neuronu.    $

' Nadmiar neuroprzekażmka może zostać ponownie wchłonięty przez kolbkę synaptyczną lub ulec en-jymę.łyęznej dezaktywacji, polegającej na chemicznym rozłożeniu go przez enzymy.

I Gruczoły układu hormonalnego wytizieiają swoje hormony bezpośrednio do krwiobiegu. Wytwarzanie hormonów jest konlrolowane przez ujemne sprzężenie zwrotne. Do głównych gruczołów hormonalnych należą gruczoły nadnerczy, tarczyca i przysadka

15.

16. 17

Badania nad motyw.ącjft.dotyczą kwestii związanych z kierunkiem zachowań, ich uruchamianiem, intensywnością i wytrwałością.

Jedna z wczesnych teorii motywacji podkreślała znaczenie instynktów, czyli biologicznych wzorców narzucających określone sposoby zachowania. Teoria ta straciła popularność, ponieważ doprowadziła

i

do wyróżnienia zbyt wielu instynktów, trudno było ją zweryfikować, a dokonywane w jej ramach interpretacje miały charakter błędnego-kola.

Inna wczesna teoria akcentowała rolę popędu, stanowiącego fizjologiczny przymus, który motywuje człowieka do szukania zaspokojenia. I ona przestała się cieszyć uznaniem psychologów z tych samych powodów co teoria instynktów.    j    §

Podejście fizjologiczne do motywacji akcentuje jej związek z funkcjonowaniem mózgu i reszty organizmu.    |

Zgodnie z prawem Yerkesa-Oodsona funkcjonujemy optymalnie, gdy poziom naszego pobudzenia jest umiarkowany. Stosunkowo wysoki poziom pobudzenia jest korzystniejszy przy wykonywaniu zadań prostszych, a stosunkowo niski - przy wykonywaniu zadań bardziej złożonych.

Teoria przeciwstawnych procesów, proponowana przez Richarda Śolomona. wyjaśnia, jak mc-gą u człowieka powstawać różnego rodzaju motywacje, w tym nałogi i inne uzależnienia. Zgodnie z tą teorią przeciwstawne procesy przebiegają w odwrotnych kierunkach, co oznacza, że jeden z nich prowadzi nas ku czemuś, a drugi cofa do neutralnego poziomu bazowego.

Teoria regulacji homeostatycznej gfosi, że organizm czfowieka reguluje potrzeby, takie jak głód czy pragnienie, za pośrednictwem systemu uiemneoo sprzężenia zwrotnego. Funkcjonujemy więc w podobny sposób jak termostat, np. szukając pożywienia, gdy odczuwamy jego brak. lub odczuwając pra- ’ gnienie, gdy nie mamy wody.    j    j

Hipoteza glukostatyczna przyjmuje, że głód jest efektem regulowania poziomu glukozy znajdującej się w krwi, natomiast hipoteza lioostatyczna wiąże głód z regulacją poziomu lipidów (tłuszczów). Zgodnie z teoria punktu krytycznego waga ciała jest biologicznie zdeterminowana liczbą komórek tłuszczowych już od chwili narodzin czy bliskiego im okresu. I)ligdy nie tracimy komórek tłuszczowych; gdy spadamy na wadze, ulegają one kurczeniu się i usiłują potem ponownie się powiększyć, powodując u człowieka, który schudł, wzmożony apetyt.    ;

Istnieją dane świadczące o tym, że ludzie otyli są bardziej iwrażliwi na zewnętrzne sygnały uruchamiające głód. natomiast ludzie posiadający normalną wagę są bardziej wrażliwi na sygnały wewnętrzne.

Motywacja seksualna jest prawdopodobnie przynajmniej częściowo zlokalizowana w podwzgórzu, które pobudza gruczoł przysadki do uwainiania hormonów prowadzących do produkowania hormonów płciowych - androgenu i estrogenu.    j

Skrypty seksualne są umysłowymi reprezentacjami określającymi sekwencje zachowań w sytuacjach związanych z seksem, sprawiającymi, że angażujemy się w takie, a nie inne formy akpywności. Różne społeczeństwa mają pewne skrypty wsftólne, np. zakazujące kazirodztwa (kontaktów seksualnych z osobami należącymi do tej samej rodziny biologicznej"). |

Stworzono różne teorie zachowań homoseksualnych. Współcześnie najwięcej uwagi skupiają na sobie teorie biologiczne.

Kliniczne teorie motywacji akcentują jej związek z osobowością. Teoria Murraya zawiera na przykład listę specyficznych potrzeb człowieka, takich jak potrzeby władzy czy afiliacji. Teoria McCiellanda podkreśla ważność potrzeby osiągnięć dla odnoszenia sukcesów w różnych dziedzinach. Stworzona przez Maslowa hierarchiczna teoria potrzeb głosi, że przed szukaniem zaspokojenia polrzeb wyższych dążymy do zaspokojenia potrzeb niższego rzędu. Kolejne póziomy potrzeb wyróżnione w tej teorii to potrzeby fizjologiczne, bezpieczeństwa, przynależności i miłości, uznania oraz samoaktualizacji. Poznawcze teorie motywacji akcentują rolę. jaką w procesach motywacyjnych odgrywają wyższego rzędu proęesy uczenia się i myślenia. Autorzy często dokonują rozróżnienia miedzy motywacja wewnętrzną.- óżhaczającą, że robimy coś dlatego, że naprawdę chcemy to robić, i motywacją zewnętrzna- oznaczającą, że robimy coś. bo jesteśmy za to przez kogoś nagradzani. W pewnych warunkach motywacja zewnętrzna może tłumić wewnętrzną.

leoria Bandury dotycząca poczucia własnej skuteczności akcentuje ważność wiary człowieka we własne zdoiności tic osiągnięcia czegoś.

Posiadanie celów może pomagać nam w motywowaniu się do osiągania tego. czego pragniemy.

1

   Świadomość jest slrurMeEfl&^riyśli lub stanem umysłu w którym uprzytomniamy sobie, na co moglibyśmy zwracać uwagę, po czym pewne możliwości wybieramy, a inne odrzucamy.

2

   Oo funkcji świadomości nałezy odsiewanie informacji istotnych od nieistotnych, co ułatwia planowanie. Kontrolowanie i zapamiętywanie doświadczeń.

3

3.    Świadomość może mieć rożne poziomy. Poziom świadomy to ten. na którym zdajemy sobie sprawę z tego. co się dzieje. Poziom przedświadomy obejmuje to. co znajduje się bezpośrednio przed progiem świadomości i jest biiskie uświadomienia. Poziom podświadomy lub nieświadomy znajduje się głębiej i normalnie jest niedostępny świadomości. Spostrzeganie tego, co istnieje poniżej poziomu świadomego, nazywa się percepcją podprogową. ■

4

4.    Badacze wyizolowali w organizmie człowieka pewne substancje chemiczne, które mogą powodować sen. Sen może pomagać ludziom w adaptacji do środowiska. Osoby pozbawione snu wykazują nasilające się z czasem objawy dezadaptacyjne.

5

5.    Sen przebiega przez pięć różnych faz. Cztery z nich tó sen NREM, piąta jest snem REM (z szybkimi ruchami oczu), w trakcie którego pojawia się większość marzeń sennych.

6.    Do zaburzeń snu należą: bezsenność, oznaczająca trudności w zasypianiu lub budzenie się w nocy czy zbyt wcześnie rano; bezdech senny, polegający na tym. że podczas snu chwilowym zakłóceniom ulega pobieranie tlenu; somnambulizm (chodzenie we śnie), w którym człowiek wstaje z łóżka, nadal śpiąc; narkolepsja. charakteryzująca się występowaniem napadowego zasypiania w sytuacjach, gdy jest to niepożądane.

6

7.    Zaproponowano kilka różnych teorii marzeń sennych, m.in. zakładających, że marzenia senne są spełnieniem nieświadomych pragnień, subiektywną interpretacją dokonującej się w nocy aktywności mózgu lub sposobem oczyszczania się przez mózg z własnych „odpadków’.

3. Hipnoza jest zmienionym stanem świadomości, w którym osoba staje się skrajnie wrażliwa, i często podatna, na komunikaty hipnotyzera, Różne teorie hipnozy przyjmują, że jest ona świadomą lub nieświadomą zmową między hipnotyzerem i hipnotyzowaną osobą, regresją do dziecięcych sposobów mystenia łub przejawem rozdwojenia świadomości, j

3. Medytacja jest zbiorem technik stosowanych w celu nadania myśleniu bardziej receptywnego i spokojnego charakleru. Są dwa główne rodzaje medytacji - koncentracyjna, w której medytujący skupia się na jednym przedmiocie luo myśli i stara się usunąć ze świadomości wszystko inne. oraz otwarta, w kcć-1 rej próbuje się integrować medytację z innymi czynnościami, a nie odrywać jej od nich.

10.    Cztery główne kategorie substancji psychoaktywnych to narkotyki, które wywołują odurzenie czy otępienie. środki hamujące, spowalniające czynności ośrodkowego układu nerwowego, środki pobudzające. które przyspieszają czynności ośrodkowego układu nerwowego, oraz haiucynogeny. które powodują zniekształcone spostrzeganie rzeczywistości.

11.    Doświadczenia osób bliskich śmierci obejmują zespól wspólnych różnym ludziom doznań, takich jak doznanie spokoju, dobrsgo samopoczucia emocjonalnego, oddzielania się od ciała, wchodzenia do tunelu, na którego końcu znajduje się jasne światło, i kontaktu z osobami zmarłymi lub istotami nad-

7

• Drzyrodzonymi.    ^: