25819 scan0018

C. Cplc^o

et

« r* V\.

U

Pacjenci zgłaszają się na psychoterapię, ponieważ sami nie radzą sobie z zaspokajaniem własnych potrzeb i realizacją zadań życiowych. Ich pragnienia i marzenia nie mogą być zrealizowane, ich działania mające na celu zaspokojenie tych potrzeb są nieskuteczne. Kiedy osiągają to, co wydawało im się upragnione i potrzebne, stwierdzają, że nie daje im to satysfakcji. Rozpoczynają na nowo poszukiwanie takich celów życiowych, które tym razem byłyby spełnieniem ich marzeń. I znowu okazuje się, że to nie jest to, co ich zadowala. Trudno im także zrozumieć oczekiwania innych ludzi. Mają poczucie, że oczekuje się od nich zbyt wiele albo zbyt mało. Zadania, jakie mają do zrealizowania wydają im się przerastające ich możliwości albo niezbyt ambitne. Mają poczucie, że są nie zrozumiani nawet przez najbliższych. Sami wyznaczają sobie zadania, których nie udaje im się zrealizować. W związku z tym przeżywają bardzo silne uczucia pokrzywdzenia, odrzucenia, czują się winni albo odczuwają złość na otoczenie. Mają poczucie, że ich życie nie ma sensu, że wszystko sprzysięgło się przeciwko nim.

To. co dzieje się w ich życiu jest dla nich niezrozumiałe, nieracjonalne, niemożliwe do zmiany. Często jedynym wyjściem w tych trudnych sytuaqach jest wycofanie się z aktywności życiowej albo walka na oślep ze wszystkimi i o wszystko. W efekcie przeżywają jeszcze więcej napięć, więcej przykrości, narastające poczucie bezradności i rozgoryczenia. Frank (1961) nazywał taki stan załamaniem się morale pacjenta. Życie staje się niezmiernie uciążliwe, nieprzewidywalne, nie poddające się kontroli.

Poszukiwanie pomocy u psychiatry, psychologa, psychoterapeuty jest dla wielu pacjentów - jak to określają - „ostatnią deską ratunku". Zawiodły próby poradzenia sobie samemu. Zawiodły próby leczenia objawów u różnych lekarzy czy uzdrowicieli.

Psychoterapia jest metodą, która służy do usunięcia cierpienia pacjenta wynikającego z objawów i przykrych stanów emocjonalnych, czy z niemożliwości wpływania na swoje życie. Jest procesem, w którym stosowane przez terapeutę oddziaływania prowadzą do wywołania w pacjencie takich stanów, które pozwalają mu odzyskać zrozumienie własnych przeżyć i uwolnienie się od nich oraz zrozumieć przyczyny własnych nieskutecznych zachowań i nauczyć się kontroli nad własnym życiem.

Treścią tego rozdziału będzie (1) opis czynników terapeutycznych, najczęściej wskazywanych jako czynniki potrzebne do osiągnięcia zmiany warunkującej poprawę objawową oraz (2) opis oddziaływań terapeutycznych, czyli wykorzystywania tych czynników w procesie psychoterapii. Poprawa objawowa nie zawsze kończy się całkowitym ustąpieniem 210 objawów; często kryterium poprawy jest zmniejszenie nasilenia objawów

"HfPartnru Prn WWW DClffaCtOPNi

pacjenta. Wynika to stąd, że psychoterapia niekiedy nie może doprowadzić do zmiany wszystkich właściwości pacjenta, np. nadmiernej, konstytucyjnie uwarunkowanej, wrażliwości na bodźce czy niektórych utrwalonych cech osobowości. Te trwałe właściwości będą narażały pacjenta na silniejsze doświadczanie emocjonalne zdarzeń życiowych albo na częstsze trudności i napięcia w relacjach z innymi. Zmiany wynikające z psychoterapii mogą im jednak pozwolić na zmniejszenie negatywnych skutków takiej nadwrażliwości czy trudności w relacjach. Ponadto psychoterapia może być dla niektórych pacjentów początkiem zmian potrzebnych do bardziej skutecznego rozwiązywania ich problemów życiowych. Powracające czasami nasilenie objawów może być dla pagenta informacją o zbyt małej skuteczności jego działań, a tym samym okazją do namysłu i do poszukiwania innych, bardziej skutecznych sposobów radzenia sobie. Pacjenci czasem opowiadają o takich momentach, o powracaniu we wspomnieniach do sesji psychoterapeutycznych, a nawet o wyobrażanych dialogach z terapeutą jako metodach poszukiwania nowych sposobów rozwiązywania swoich trudności.

Omawiając czynniki leczące w psychoterapii i przebieg procesu psychoterapii będę odwoływał się do prac, które nawiązują do teorii czynników wspólnych w psychoterapii, do praktyki dobierania metody psychoterapii do rodzaju problemów pacjenta i do rozumienia psychoterapii jako procesu przebiegającego przez określone etapy, różniące się celami pomocniczymi i sposobami oddziaływań (por. Prochaska i Norcross, 1994; Beutler i Clarkin, 1990; Beitman, 1987; Leder i Kuliszkiewicz, 1989).

13.1, Czynniki leczące w psychoterapii

Michael Lambert i Benjamin Ogles (2004), podsumowując wyniki badań nad skutecznością psychoterapii, podtrzymują tezę o występowaniu we wszystkich psychoterapiach czynników wspólnych, potrzebnych do uzyskania pozytywnych efektów i proponują własną listę takich ęzynników. Obejmuje ona trzy grupy czynników (s. 173):    .

•    czynniki związane ze wsparciem, m.in.: pozytywna relacja terapeutyczna czy przymierze terapeutyczne, doświadczanie ulgi i spadku napięcia, doświadczanie zaufania do terapeuty;

•    czynniki związane z uczeniem się, m.in.: otrzymywanie informacji zwrotnych, wgląd, uczenie się poznawcze, zmiana oczekiwań dotyczących własnej skuteczności, korektywne doświadczenia emocjonalne; 21J