28981 skanuj0024 (88)

OOÓLNOF ILOZOF1C7 NE POOMAWY ETYKI

Ad 2* Z kola kierunki idealistyczne tym się wyróżniają, ze odrzucająobiektywny charakter poznania ludzkiego interpretując izcczyw istość jako kosmiczną kategorię logiczną, przez poznający Umysł (z w »elkicj litery dla zaznaczenia, że chodzi nie o indywidualną władzę poznawczą człow ieka, ale o kategorię myślącą ponadindywidualną) tworzoną i w tworzącym ją Umyilc zawartą. Natomiast kierunki racjonalistyczne źródło wiedzy pewnej i obiektywnie ważnej upatrują jedynie w tworzonych przez intelekt pojęciach powszechnych. poznanie zaś zmysłowe eliminują ze sfery tej wiedzy, zamykając ją w granicach wiedzy potocznej.

W krytycznej refleksji dłużej zatrzymamy się nad oceną empiryzmu, ponieważ mamy na oku pizedc wszystkim te kierunki myśli, które wywierają żywotny w pływ na kształtowanie się sytuacji w polskiej filozofii moralności. Etyka utrzymana w duchu filozoficznego idealizmu bądź racjonalizmu, godnie reprezentowana w XIX wieku, współcześnie w Polsce nie ma wyróżniających się zwolenników Wystarczy zatem ograniczyć się do krytycznego stwierdzenia, ze najw iększą słabością tego kierunku etycznego jest zerwanie kontaktu z realną rzeczywistością moralną Został on zbudowany na fundamencie kantowskicj filozofii, która obiektywną rzeczywistość redukuje do pustej klasy „ignotum x*\ czego konsekwencją stała się konieczność objaśniania przedmiotu filozoficznego badania za pomocą logicznych kategorii podmiotu W tym fundamentalnym przestaw ieniu relacji podmiotu i przedmiotu kryją się źródła błędnych etycznych implikacji idealizmu Racjonalizm przedstawia koncepcję nieco inną, dlatego tyczące tego kierunku krytyczne uwagi zostaną wplecione w krytykę empiryzmu

W tym wypadku punkt ciężkości dyskusji przesuwa się zdecydowanie w stronę sprawdzenia empirystyczncj tezy. że umysł ludzki jest zdolny jedynie do przemieniania konkretnych danych dośw iadczenia w ogólny obraz, zwany pojęciem powszechnym (unńrrsale) pod względem wartości poznawczej znajdujące się na tym samym zjawiskowym poziomic, co materiał, z jakiego został u formo w any. Otóż błąd empiryzmu polega na tym, że zlekceważył juz od czasów Platona istotne w tej sprawie ustalenia. Idzie o to. że choć intelekt swoje funkcje poznawcze rozwijać może tylko na gruncie danych doświadczenia zmysłowego, to jednak jego właściwy akt poznawczy wykracza poza wy znaczone mu przez empiryzm granice Ten specyficzny atrybut poznania intelektualnego wykrywamy za pomocą introspekcji, która ukazuje istotną różnicę, jaka zachodzi między tworzonym pi/cz intelekt pojęciem pow szechnym (człow iek jako człow iek, koń jako koń itp.) a głoszonym przez empiryzm ..ogólnym obrazem" (ima^o communis) Różnica ta polega zaś na tym. że empirystycznic utworzony ..ogólny obraz" musiałby jednak zachować przynajmniej pewien intencjonalny zarys konkretności. Tymczasem intelektualne pojęcia pow szechne przedstawiają intencjonalny obtaz poznawanego przedmiotu jako ogołocony z jakichkolw iek konkretnych cech. Poświadcza to fakt. że obraz ten w idealnie jednoznaczny sposób da się orzekać o każ-

dym jego realnym odpowiedniku Jedynym wyj Linieniem tego osobliwego

и. iiusu pojęć powszechnych jeM teoria, w myil której poznawczy akt intelektu przybiera postać intuicji, która wnika w głąb dostarczonego przez umysły

к.    mkretnego wyobrażenia i wydobywa i stołową strukturę poznawanego przed-miotu Otwiera to przed intelektem ogromne perspektywy poznawcze, które »lękają w sferę poznawania wszelkiego bytu i badania go w jego i stołowych Mpckiach. W tym właśnie uzdolnieniu wyraża się istotny sens filozoficznej k .u' goni „pojęć pow szechnych", a zarazem podstawowa racja, która skłania filozofię chrześcijańską do przeciwstawienia się filozoficznemu empiryzmo-*i również w obszarze filozofii moralności, czyli etyki.

l eży / zakresu filozofii człowieka jako osoby

I Podstawowym na tym odcinku stw ierd/enicm jest teza, że człowiek )*•( bytem pochodnym Sw e istnienie we w szystkich jego wymiarach zawdzięcza Bogu jako Bytowi nieskończonemu, stanow iącemu zarazem ostali ■ znc źródło wszelkiego innego bytu. Człowiek pochodzący od Boga po-*»»tajc w istotnej od niego zależności, innymi słowy jest bytem z istoty •wej Bogu podporządkowanym i ku niemu skierowanym.

' < złowick jest bytem substancjalnym (me tylko wiązką aktów świa •i -mokiowych), w którego strukturze występują dwie konstytutywne za-•«dv. nawzajem do siebie ostatecznie nicsprowadzalnc, a mianowicie picr* •n< nick materialny (ciało) oraz pierw iastek duchowy (dusza nieśmiertelna I < >bydwic są jednakowo realne, ale dzięki temu, że pozostają we w za-

...... i relacji istotowej. stanow ią elementarne części składowe jednej (czyli

v*nętr/nic jednolitej) natury człowieka.

Przyjmując te dwa fundamentalne sformułowania ogólno-filozoficznc «i • a chrześcijańska deklaruje się jako etyka teoccntryczna i spirytuali-»i\i ziia Według mej dla dogłębnego poznania człowieka konieczne jest '•ic ic /arówno transcendentnego, jak i duchowego wymiaru jego natury. I >i >'■ go rów nież na terenie badań etycznych niepodobna przeczyć tym aspek-r.ni obiektywnej rzeczywistości ludzkiej egzystencji. Nic można ich rów-imi nic dostrzegać i rozważać człowieka wyłącznic w granicach świata immancntncgo i materialnego.

W /u iązku z tym w rady kalnej opozycji do filozofii chrześcijańskiej pożogą

I kierunki idealistyczne Zobrazujemy ich przewodnie idee na przykładzie i/w. „idealizmu ewolucyjnego" Jest lo system filozoficzny wypracowali* przez W I Kegla, w którym »/c/yt swego rozwoju osiągnęła niemiecka