29590 Zdjęcie1312

Pytanie istotne dotyczy natomiast tego, w Jakim społeczeństwie człowiek tyje om na czym polega solidarno# w danym typie społeczeństwa. Tym I samym, Durkheim nie zajmuje się prawie wcale 1 tak jeszcze niedawno popularną sprawą pocho-1 dzenia społeczeństwa. Jeżeli nawet wypowiada alę | on na ten temat, robi to rzadko i zdawkowo, za-1 biegając właściwie tylko o to, aby obalić liberalną koncepcje stworzenia społeczeństwa przez izolowane początkowo i niezależne jednostki, czyli - ' jak mówi - stworzenia ei nihilo. [„Życie zbioro-j,we nie zrodziło się z żyda indywidualnego, lecz 'przeciwnie, to drugie zrodziło się z tego pierwsze-go."¹ Krótko mówiąc, od tradycyjnego w myśli społecznej przeciwstawienia człowieka przedspo-łecznego i społecznego przechodzimy tu do analizy samego człowieka społecznego. Tradycja Arystotelesa raz jeszcze bierze górę nad tradycją myśli indywidualistycznej czy „atomistycznejM Przyjmując życie społeczne za dane, Durkheim jął więc zastanawiać się nad tym, dzięki czemu społeczeństwo jest pewną całością, jednostki zaś bez względu na stopień swej indywidualizacji po-■ zostają zawsze w stosunkach wzajemnej zależności czy też, inaczej mówiąc, w stosunku zależności od społeczeństwa, od całości, do jakiej należą. Odpowiedzi na to pytanie nie był — jak wiemy -- skłonny szukać w takich lub innych właściwościach samych jednostek. Punktem wyjścia musiała być dla niego analiza solidarności społecznej, mająca na celu ustalenie jej przyczyn i przemian W jaki wszakże sposób badać społeczną solidarność? Jak poddać ją ścisłej obserwacji jako fakt „moralny" wprawdzie, ale społeczny, nie zaś psychologiczny? Innymi słowy, konieczne było dla Durkheima znalezienie obiektywnego w skaż ni-k a, pozwalającego na obserwowanie i „mierzenie” solidarności Za wskaźnik taki posłużyło mu pra-

R5. ..Gdziekolwiek —    !*••* — **"*^ei« trwał*-iy-

cie społeczne, zmierza ono nieuchronnie do organizacji i przybrania określonej formy; prawo jest właśnie tym. co w tej organizacji najbardziej stałe i wy precyzowane. Ogólne życie społeczeństwa nie może ulec rozszerzeni u, jeżeli życie prawne nie rozszerza się w tym samym czasie i pod tym samym względem.”¹ Durkheim był tu jak najdalszy od chęci jakiegokolwiek redukowania zjawisk społecznych do zjawisk prawnych, a nawet zajmowania określonego stanowiska w sprawie względnego znaczenia tych ostatnich; zakładał on jedynie, iż stosunek pomiędzy prawem a innymi dziedzinami życia społecznego jest wielkością stałą i, badając je, uzyskujemy tym samym wiedzę o nich wszystkich.

Zastanawiając się nad prawem, Durkheim doszedł do wniosku, iż istnieją dwa rodzaje przepisów prawnych, przy czym rola każdego z nich nie jest w różnych społeczeństwach jednakowa. Jeden *_ ^tych. rodzajów to" prawo karne, w którym ^x przepisami związane są określone sankcje r e-^{p r} e * y j n e, stosowane wobec każdego, kto owe przepisy naruszył. Rodzaj drugi to prawo „kooperacyjne”, w którym istnieją wyłącznie sankcje ^{r e} * t u c y j n e, mające na celu nie tyle „ukaranie” winnego, ile przywrócenie rzeczy do stanu, w jakim znajdowały się przed aktem naruszenia prawa. Taki charakter mają, zdaniem Durkheim a, sankcje prawa cywilnego, handlowego, administracyjnego itp. Odrębność tych dwóch rodzajów prawa związana jest z faktem, że pierwszy z nich odnosi się do czynów, będących pogwałceniem powszechnie w danym społeczeństwie przyjętych sposobów myślenia, czucia i działania, podczas gdy drugi dotyczy jedynie takich, które zwracają się bądź przeciwko jednostkom, bądź przeciwko poszczególnym odłamom społeczeństwa. „Prawo

E. Durkheim: op. cit.. por, u. 150—IM

1

E. Durkheim: Dt la diuislon du truooll sodrt Ćrt,