34096 P1520623

a następnie blokowanie w nim ich ekspansji. Nieswoiste mechanizmy odpornościowe są w znacznym stopniu uwarunkowane genetycznie, ale skuteczność ich działania jest także zależna od warunków utrzymania zwierząt (żywienie, warunki zoohigieniczne, czynniki stresowe).

W organizmie, w ramach odporności nieswoistej, można wyróżnić 3 podstawowe bariery przeciwdziałające zagrożeniu ze strony czynników patogennych:

—    skóra i błony śluzowe oraz ich wydzieliny,

—    nieswoiste czynniki humoralne występujące w płynach ustrojowych, działające bakteriobójczo i bakteriostatycznie,

—    komórki wykazujące właściwości żerne.

Pierwszoplanową barierę mechaniczną w organizmie stanowią: skóra i błony śluzowe. Ich skuteczność jest dodatkowo zwiększona przez wydzieliny gruczołów, w które są one wyposażone. W obrębie skóry, pot — dzięki niskiemu pH (ok. 3,5) — oraz kwasy tłuszczowe wytwarzane przez gruczoły łojowe, wykazują działanie bakteriostatyczne. Błony śluzowe ochrania bezustanne wydzielanie śluzu, który jest stopniowo usuwany (niekiedy za pomocą rzęsek). Dodatkowym zabezpieczeniem niektórych nabłonków jest przemywanie ich powierzchni takimi wydzielinami, jak: łzy, ślina lub mocz. Silne właściwości bakteriobójcze wykazuje lizozym występujący we łzach i ślinie oraz sok żołądkowy — ze względu na swój bardzo kwaśny odczyn.

Do nieswoistych czynników humoralnych występujących w płynach ustrojowych zalicza się: układ dopełniacza, interferon, a także transferrynę i laktoferrynę. Układ dopełniacza obejmuje 9 (C1-C9) podstawowych składników (ang. C — complement), w sumie jest ich ok. 30. Składniki te mają właściwości enzymatyczne, ale są wydzielane w formie nieaktywnej (proenzy-mów), m.in. przez makrofagi, komórki wątroby i nabłonek jelitowy. Charakterystyczne dla nich jest to, że nie rozpoznają antygenu, co decyduje o zaliczeniu ich do składowych odporności nieswoistej. W głównej mierze podlegają one aktywacji przez kompleksy antygen-przeciwciało. Należy zaznaczyć, że antygen w tym przypadku ma postać komórkową, a przeciwciała nie są w stanie samodzielnie go zniszczyć. Kompleksy te inicjują (przez frag-/ ment F_c przeciwciała) wieloetapowy proces aktywacji składników dopełniacza (C1-C9), który początkowo zachodzi na powierzchni komórki przeznaczonej do zniszczenia. W końcowych etapach tego procesu dochodzi do utworzenia kompleksu, ze składników dopełniacza C5b-C9, wykazującego właściwości cytolityczne. Powstały kompleks uszkadza błonę komórkową i powoduje śmierć komórki. Wytworzenie cytolitycznego kompleksu może być także inicjowane na „drodze alternatywnej” przy współudziale składnika dopełniacza C3b, związanego z powierzchnią obcej komórki, czynnika B i D oraz properdy-ny. Droga alternatywna aktywacji układu dopełniacza pozwala organizmowi bronić się we wczesnym stadium infekcji, zanim wytworzy on przeciwciała przeciwko czynnikom chorobotwórczym.

Interferon (glikoproteid) jest wytwarzany w komórkach pod wpływem czynników indukujących (np. wirusów). Po wydzieleniu i dotarciu do innych

92