34433 skanuj0001 (437)

zostaje rozbity i poszczególne jego układy znajdą się w różnych działach: produkcja samochodów w dziale „przemysł”, kształcenie kierowców w dziale „szkolnictwo”, przepisy regulujące ruch samochodowy w dziale „prawo” itp. Socjologowi chodzi jednak przede wszystkim o badanie kultury jako całości funkcjonalnych, jako systemów wewnętrznie spójnych, gdyż właśnie jako takie wyznaczają one zjawiska i procesy życia społecznego.

Trzeba podkreślić, że inny jest punkt widzenia teoretyka kultury, antropologa, etnologa czy etnografa badającego kulturę, a inny — socjologa. Wymienione, jako pierwsze, nauki zajmują się badaniem tj. opisywaniem i wyjaśnianiem powstawania i rozwoju elementów, kompleksów i konfiguracji kulturowych. Socjologia interesuje się kultufą przede wszystkim jako czynnikiem współ wyznaczającym przebieg zjawisk i procesów społecznych — a więc centralnym punktem zainteresowania jest nie sama kultura, lecz jej wpływ na życie zbiorowe. Stąd socjologiczna analiza kultury jest poszukiwaniem zależności między elementami kul

WPŁYW KULTURY NA ŻYCIE SPOŁECZNE

tury a zjawiskami i procesami zachodzącymi w społeczeństwie.

Zacznijmy od kilku przykładów. Każdy organizm ludzki odczuwa popędy głodu, pragnienia, płci. Występują one w całym gatunku ludzkim, a ich zaspoko-

jenie jest pierwszym warunkiem utrzymania się społeczeństwa. Lecz o tym, jak są one zaspokajane, decy-

dują już kultury. Popędy prowadzą do określonych

zy wania posiłków, picia napojów, stosun-

ków płciowych. Jednakże jak te zachowania przebie-

gają, w jaki sposób są dokonywane, co ludzie spożywają i w jaki sposób zaspokajają popęd seksualny — wszystko to przebiega różnie w różnych społeczeństwach w czasie i przestrzeni.

Wydawałoby się, że ponieważ zaspokajanie popędu płciowego prowadzi do tworzenia rodziny, a zatem we wszystkich typach społeczeństw istnieją podobne formy rodziny. Tymczasem z każdego podręcznika socjologii czy antropologii dowiemy się, że istnieje wiele form małżeństwa, forro^ rodziny, oraz że istnieją najróżniejsze sposoby organizowania zaspokajania popędu płciowego, że z tymi sposobami wiążą się taką, zakazy i nakazy społeczne, religijne, obyczajowe, magiczne —-słowem, że różne kultury „dobudowują” do zaspokajania tego popędu całą otoczkę instytucjonalną, ustalają kulturowe wzory zachowania związane z tym popędem. W rozdziale poświęconym rodzinie przedstawimy pewne informacje o typaci} małżeństw i rodzin. Dokładny opis życia seksualnego w ramach kulturowych społeczeństwa trobriandzkiego dał B. Malinowski¹⁴.

Podobnie ma się sprawa z zaspokajaniem jj^odji i pragnienia. Żywność spożywana przez ludzi żyjących w różnych kulturach jest niesłychanie zróżnicowana. Eskimosi spożywają praktycznie wszystkie części ciała upolowanych zwierząt, zapewniając sobie w ten sposób zasób witamin, których nie spożywają w jarzynach, ale ich przysmaki budzą w Europejczyku na ogół nieodparty wstręt. Ilość tabu, tzn. zakazów magicznych związanych z żywnością jest ogromna. W Indiach prawie każfla kasta ma inne tabu. Znany jest fakt, że Hindusi nie zabijają krów i nie spożywają wołowiny. Inne ludy nie jedzą wieprzowiny, inne — mięso owiec uważają za nieczyste. Spożywanie żab chłopu polskie-

¹⁴ Bronisław Malinowski, Zycie seksualne dzikich, Warszawa 1938.

91