35757 Re exposure of DSC03355

prowincji nie stacjonowały więcej niż 4 legiony. Tak więc mąjąc 8 legionów w okoli-cach nadrenskich, umieścił je w różnych prowincjach: 4 w Galii Belgijskiąj, 2 w Germanu Wyższej i 2 w Germanii Niższej. Żaden z namiestników nie mini do śwęj dyspozycji zbyt dużej liczby żołnierzy. Podobnie 7 legionów naddunąjakich było rozlokowanych w 3 prowincjach: 3 w Panonii, 2 w Illyricum i 2 w Morji.

August starał się zachować italski rdzeń armii, głównym terenem rekrutacji legionów była Galia Przedalpejska (Italia Transpadana), coraz trudniej} jednak było znaleźć ochotników do wojska w samej Italii. Jęj mieszkańcy chętniej wstępowali do gwardii pretorianów, których 9 kohort (po 1000 żołnierzy) od czasów Tyberiusza stacjonowało w samym Rzymie. Pretorianie otrzymywali znacznie wyższy żołd niż legioniści, płacono im 2 denary (32 asy) dziennie, podczas gdy legionista otrzymywał 10 asów. Służba w gwardii pretoriańskiąj trwała krócęj, uposażenie jej weteranów było znacznie wyższe niż legionistów. Pretorianie mieli szczególnie duży wpływ na wybór nowego cesarza. Kiedy po śmierci Kaliguli (41 r. n.e.) senat pragnął przywrócić ustrój republikański, pretorianie obwołali cesarzem Klaudiusza, stryja zamordowanego władcy. Prawowitym następcą tronu stał się syn Klaudiusza i Messaliny, Brytanik. Żona cesarza, Agryppina Młodsza, nakłoniła jednak męża do adoptowania jej syna z pierwszego małżeństwa, Lucjusza Domicjusza Ahenobarba (późniejszego Nerona). O losach Imperium po śmierci Klaudiusza rozstrzygnęły kohorty pretorianów, które za przykładem swego prefekta Bumisa obwołały cesarzem Nerona.

Rok 68/69 rue. wyjawił, zdaniem Tacyta, tąjemnicę panowania (arconum imperii >. a mianowicie to, że cesarzem można zostać nie tylko w Rzymie, ale i w prowincjach. Legiony hiszpańskie, germańskie i syryjskie walczyły o władzę dla .swoich* cesarzy. Z rozgrywki tej wyszedł zwycięsko Wespazjan dzięki wojskom ze Wschodu. Nowy cesarz wyciągnął wnioski z sytuacji, jaka zaistniała w 69 r. Uznał on proletariat rzymski za element nąjbardziej niepewny w armii, skłonny do rozruchów i buntów. Wespaąjan ograniczył zatem rekrutację legionów w Italii, przeprowadził pobór głównie spośród obywateli ze zromanizowanych prowincji. Cesarz rozwiązał lalka niepewnych legionów, powołał na ich miejsce nowe, z zaciągu prowincjonalnego. Wprowadzono zasadę, że legiony mąją stacjonować w miejscu dalekim od terenu rekrutacji, podobnie postępowano z wojskami pomocniczymi (awcilia). Oficerami w wojskach pomocniczych mieli być odtąd tylko ekwici rzymscy na miejsce niepewnych politycznie przedstawicieli miejscowej arystokracji, współpleraieńców oddziałów np. Batawów. Wespazjan zdołał na dłuższy czas przywrócić dyscyplinę w armii, która pozostała sprawnym narzędziem władzy w okresie Antoninów.

Pewne zmiany w organizacji armii wprowadził Hadrian. Zdawał on sobie sprawę, że utrzymanie pomnożonych przez Trąjana legionów i dalsze podboje przekracząją znacznie możliwości finansowe państwa. Napotykano coraz większe trudności przy rekrutacji legionów, ludność niechętnie opuszczała na 25-40 lat swoją ojczyznę, aby służyć w dalekich i obcych częściach Imperium. Z tego względu Hadrian zgodził się na poważne ustępstwo wobec armii — legiony mogły odtąd uzupełniać swe szeregi w krąju, w którym stacjonowały. Reforma ta zwią-

Pretorianie, relief łParyi. Luwr*

zała znacznie silniej garnizony rzymskie z bronioną przez nie prowincją. Hadrian rozbudowa! znacznie system limesowy. Wszystkie jednostki armii, legiony i awcilia, miały swoje stałe obozy. Cesarz dbał bardzo o dyscypliną w armii i dobre wyszkolenie żołnierzy.

Wojska rzymskie wiązały się coraz mocniej z prowincjami stanowiąc ważny element romanizaęji; dzięki obcowaniu z żołnierzami rzymskimi ludność miejscowa uczyła aię łaciny, w ten sposób wykształciły się elementy późniejszych języków romańskich. Legioniści budowali drogi i obwarowania w prowincjach, ich związek z ludnością miast był bardzo silny. Znajdowało to wyraz w przemianach religijnych. Żołnierze rzymscy propagowali z jednej strony Religi? lojalności", tzn. kult cesarzy i oficjalnego panteonu, z drugiej zaś przyswąjali sobie różne kulty prowincjonalne. Wielu weteranów po zakończeniu służby obejmowało funkcje municypalne, co było szczególnie rozpowszechnione w prowincjach naddunąjakich.

551