35996 OMiUP t2 Gorski(2

Rys. 7.24. Rozkład sił działających na statek w drugiej fazie cyrkulacji 1 — płetwa sterowa

w stanie równowagi sił i momentów działających na statek — w okrąg (trzecia faza cyrkulacji).

Moment Ryd może albo pomagać, albo przeciwdziałać zwrotowi w zależności od położenia punktu C. W praktyce punkt ten przemieszcza się wraz z trwaniem cyrkulacji i w czasie drugiej fazy znajduje się między środkiem ciężkości statku a dziobem, w fazie trzeciej natomiast najczęściej przechodzi w stronę rufy i zajmuje ostatecznie — w trzeciej fazie cyrkulacji — położenie stałe.

Podczas całego zwrotu moment działający na płetwę steru zmienia się w pewnych granicach. O ile bowiem kąt wychylenia płetwy jest stały i stała jest również jej powierzchnia, o tyle zmieniać się może prędkość statku pod wpływem czynników wymienionych uprzednio.

Efektywność działania steru, a więc i urządzenia sterowego zależy też od współpracy steru ze śrubą napędową. Dla statku jednośrubowego zależy to jeszcze od tego, czy śruba jest prawo czy też lewoskrętna, śruba okrętowa bowiem zachowuje się tak, jakby napotykała większy opór wody w dolnej części swej średnicy.

Przy ruchu statku do przodu śruba prawoskrętna powoduje niewielkie przemieszczenie się rufy w prawo, wskutek czego następuje odpadanie statku od kursu w lewo. Takie działanie śruby eliminuje się odpowiednim wychyleniem płetwy steru.

Ster płetwowy umieszczony w płaszczyźnie symetrii statku dwuśrubowego pracuje w niekorzystnych warunkach, płetwa jego bowiem znajduje się w strefie zmniejszonej prędkości przepływu wody między dwoma strugami prądów zaśrubowych. Znacznie lepsze efekty sterowności osiąga się na statkach dwuśrubowych, stosując dwa stery, z których każdy umieszczony jest w za-śrubowej strudze wody.

W celu ustalenia mocy maszyny sterowej należy dodatkowo znać wartość momentu obracającego płetwę steru. Moment ten oblicza się względem osi trzona sterowego. Jego wartość zależna jest od położenia osi trzonu sterowego

282