36536 Zdjęcie0249 (7)

22.2.4.4.

Unaczynienie i unerwienie pochwy

Tętnice. Unaczynicnio tętnicze pochwy pochodzi z gałęzi pochwowej tętnicy macicznej oraz z odgałęzień tętnicy biodrowej wewnętrznej. Sil nimi tętnice: pęcherzowa dolna, odbytnicza środkowa i sromowa wewnętrzna.

Naczynia tętnicze wnikaji) do przydanki, skąd następnie biegną w kierunku błony mięśniowej i błony śluzowej.

Żyły. Liczne naczynia żylne obserwuje się we wszystkich warstwach ściany pochwy. Towarzyszą one naczyniom tętniczym. Silnie rozwinięte sploty żylne występują w warstwie zewnętrznej przydanki oraz w sfnldowaniach błony śluzowej — marszczkach pochwowych. Żyły zbierające krew z narządu wytwarzają splot pochwowy.

Naczynia chłonne. Naczynia chłonne, podobnie jak naczynia żylne, tworzą gęstą sieć umiejscowioną w błonie śluzowej, mięśniowej i w przydanco.

Chlonka odpływa do węzłów ohłonnych biodrowych wewnętrznych, węzłów pachwinowych, a także do węzłów odbytniczych.

Nerwy. Nerwy przebiegają w sąsiedztwie naczyń tętniczych. W pochwie znajdują się włókna autonomicznego układu nerwowego oraz włókna czuciowe. W narządzie tym można odnaleźć zarówno włókna mające osłonkę mielinową, jak i włókna pozbawione jej,

W przydancc i w błonie śluzowej wytwarzane są sploty nerwowe. Liczne włókna nerwowe układu autonomicznego występują również w błonie mięśniowej blisko pęczków komórek mięśniowych gładkich oraz w okolicach naczyń krwionośnych. Unerwienie pochwy pochodzi ze splotu podbrzusznego dolnego.

22.2.4.5.

Fizjologiczne znaczenie pochwy

Cykliczne zmiany budowy nabłonka wielowarstwowego płaskiego, mają ważne aspekty praktyczne. Zostały bowiem wykorzystane dla potrzeb diagnostycznych endokrynologii klinicznej.

Pochwa jest narządem, w którym dochodzi do zdeponowania nasienia w czasie stosunku płciowego. Wytwarza także środowisko zapobiegające zakażeniom bakteryjnym i ich szerzeniu się. W czasie porodu rozciągnięcie pochwy umożliwia przejście płodu.

Zachodzące w nabłonku pochwy cykliczne zmiany budowy są zależne od wpływu żeńskich hormonów płciowych, a zwłaszcza estrogenów. Skutki działania estrogenów na nabłonek pochwy są różne. Do najważniejszych, mających aspekty praktyczne należą: 1) pobudzenie podziałów mitotycznych komórek nabłonka, co prowadzi do zwiększenia jego grubości, a zwłaszcza do zwiększenia liczby •komórokw warstwach powierzchniowych, 2) zmiany barw-liwości cyloplazmy tych komórek, a także zmiany w budowie ich jądra, 3) zwiększenie ilości glikogenu w komórkach.

W warunkach fizjologicznych nabłonek pochwy nie ulega pełnemu rogowaceniu. W wyniku działania dużego stężenia estrogenów w komórkach powierzchniowych mogą zachodzić wstępne lazy koratynizacji. Wiąże się z tym zmiana barwliwości cyloplazmy komórek z zasadochlon-nej na kwasochlonną oraz częstsze występowanie w komórkach jąder pyknotyeznych.

Dwa pierwsze efekty działania estrogenów sprawiają, że nabłonek pochwy na początku każdego cyklu płciowego (gdy stężenie wytwarzanych w jajniku estrogenów jest niewielkie) jest cienki, a komórki leżące na jego powierzchni są komórkami warstwy pośredniej, zatem cytoplazma tych komórek jest zazwyczaj zasadochłonna, jądro zaś pęcherzykowate.

W miarę zwiększania się stężenia estrogenów nabłonek dzięki podziałom mitotycznym zwiększa swoją grubość i odbudowuje warstwę powierzchniową. Równocześnie wśród komórek tej, warstwy pojawia się coraz więcej komórek z kwasochłonną cytopłazmą i pyknotycznym jądrem. Szczyt tych przemian występuje bezpośrednio przed owulacją, gdy stężenie estrogenów jest największe.

Po jajeczko waniu, gdy zmniejsza się stężenie estrogenów, a zwiększa stężenie progesteronu, w nabłonku zachodzą zmiany prowadzące do jego ścieńczenia i zmniejszenia liczby komórek z kwasochłonną cytopłazmą i pyknolycz-nym jądrem. W tym okresie między komórki nabłonka, od strony blaszki właściwej błony śluzowej, wnikają wędrujące leukocyty.

Opisane zmiany w nabłonku pochwy zostały wykorzystane w endokrynologii klinicznej do pośredniego wnioskowania o czynności jajników, a także do oceny funkcjonowania osi podwzgórze — przysadka—jajnik Badania tego typu są szczególnie użyteczne przy określaniu wydolności jajników w wytwarzaniu estrogenów, 1 także do wnioskowania o wystąpieniu bądź niewystąpieniu owu-lacji w analizowanym cyklu.

Podstawą badań jest określenie morfologicznych cech komórek złuszczonych z powierzchni nabłonka pochwy. Metoda ta należy do metod tzw. cytologii złuszczonych komórek nabłonka (ang. exfo)iative cytology). Materiał do badań pobierany jest zazwyczaj trzykrotnie, w różnych fazach cyklu płciowego: we wczesnej fazie estrogenowej (ok. 7 dnia cyklu), późnej fazie estrogenowej (szczyt działania estrogenów, ok. 14 dnia cyklu) i w fazie iutealnęj (ok. 21 dnia cyklu).

Oceniane są rozmazy wykonane z materiału pobranego z bocznego sklepienia pochwy. Rozmazy te barwione są zazwyczaj metodą Shorra pozwalającą na różnicowe zabarwienie komórek z cytopłazmą zasadochlonną lub kwasochlonną. Oprócz złuszczonych komórek nabłonka pochwy w rozmazach tych występują również złuszczone komórki endometrium, błony śluzowej szyjki macicy, elementy krwi i drobnoustroje. Opracowano kryteria obiektywnej oceny cech morfologicznych złuszczonych komórek nabłonka pochwy. Ocena ta dokonywana jest poprzez określanie tzw. indeksów. Otrzymane wyniki porównywane są następnie z wynikami charakterystycznymi dla cyklu o prawidłowym przebiegu. Poniżej opisane zostaną najczęściej stosowane indeksy.

Indeks dojrzewania komórek — IM (ang. maturation index). Indeks dojrzewania określa, jaki procent komórek obecnych w rozmazie pochodzi z warstw: przypodstawnej (głębokiej), pośredniej oraz powierzchniowej. Ocenia się co najmniej 100 losowo wybranych komórek i określa ich pochodzenie z odpowiedniej warstwy nabłonka pochwy. Indeks dojrzewania charakteryzują trzy wartości liczbowe^ np. IM ■> 10— 70— 20 (co oznacza, że 10% komórek pochodziło i warstwy przypodstawnąj, 70% z warstwy pośredniej, a 20% z warstwy powierzchniowej).

W miarę zwiększania się stężenia estrogenów indeks ten ulega przesunięciu na prawo, gdyż zaczynają przeważać komórki z warstwy powierzchniowej; np. IM.» =,0—40—60.

778