20588 Zdjęcie0239 (8)

ni i_yiJ-y.-Ytr.........v

22.2.2.4.

Unaczynienie i unerwienie jajowodu

Tętnice. Unaczynienie tętnicze jajowodu pochodzi z odgałęzień tętnic jajnikowej i macicznej. Istnieją duie różnice osobnicze w rozległości obszarów unaczynianych przez odpowiednie odgałęzienia tych tętnic. Odgałęzienia tętnicy jajnikowej i macicznej przebiegają w krezce jajowodu, układając się zazwyczaj równolegle do długiej osi narządu. Dają one początek naczyniom, które tworząc liczne rozgałęzienia, wnikają do błony surowiczej, mięśniowej i śluzowej jajowodu.

Żyły. Naczynia żylne przebiegają w sąsiedztwie naczyń tętniczych. Wytwarzają one sploty żylne w błonie śluzowej, mięśniowej oraz surowiczej. Podobnie jak w przypadku tętnic, istnieją duże różnice w obszarach -zaopatrywanych przez odgałęzienia poszczególnych żył.

Żyły zbierające krew z jajowodu uchodzą do splotu żylnego jajnika i splotu żylnego macicznego.

Nuczynła chłonne. W jajowodzie występują liczne naczyniu chłonne. Stopień rozwoju układu naczyń chłonnych jest zróżnicowany i zależy od anatomicznej części narządu, wieku osobnika i jego stanu hormonalnego. Ten ostatni czynnik prawdopodobnie wywiera także istotny wpływ na średnicę poszczególnych naczyń. Najliczniejsze naczynia chłonne obserwuje się zazwyczaj w cieśni jajowodu.

Opisano występowanie trzech sieci naczyń chłonnych obecnych odpowiednio w błonie śluzowej, mięśniowej i surowiczej. Naczynia te po połączeniu się wnikają do krezki jajowodu i następnie uchodzą do naczyń chłonnych macicy. Naczynia chłonne jajowodu towarzyszą zazwyczaj naczyniom krwionośnym.

Nerwy. W jajowodzie stwierdzono obecność włókien autonomicznego układu nerwowego. Unerwienie pochodzi z dwóch źródeł: splotu jajnikowego i splotu macicz-no-pochwowego.

W narządzie tym wykazano obecność zarówno włókien układu współczulnego, jak i nieco mniej licznych włókien układu pizywspółczulnego. Przypuszcza się, że w błonie mięśniowej jajowodu znajdują się głównie włókna układu współczulnego, w błonie śluzowej zaś włókna układu przywspółczulnego.

22.2.2.5.

Fizjologiczne znaczenie jajowodu

Jajowód pełni kilka funkcji niezwykle istotnych dla procesu rozrodu. Sądzi się, że jajowód bierze aktywny udział w .wychwytywaniu komórki jajowej z jajnika w czasie owulacji. Do funkcji jajowodu należy również stworzenie środowiska zapewniającego odpowiednie warunki dla by-rótómuf komórek jajowych i plemników, zapłodnienia oraz prawidłowego rozwoju zarodka w jego wczesnych przed-irnplantacyjnych stadiach. Narząd ten zaangażowany jest także w transport komórki jajowej i plemników, a także zarodka.

Z przesuwaniem owoćytu II rzędu w początkowym odcinku lejka jajowodu jest związany ruch rzęsek komórek nabłonkowych pokrywających błonę śluzową. Uzasadnia to wspomniane wcześniej występowanie w tej części jajowodu szczególnie dużej liczby komórek urzęslonych.

Stworzenie odpowiedniego środowiska dla komórek płciowych, zapłodnienia i dla wczesnego rozwoju zarodka związane jest z obecnością płynu jajowodowego w świetle narządu. Jest on wytwarzany głównie przez komórki wydzielnicze leżące w nabłonku pokrywającym błonę śluzową. W wytwarzaniu płynu bierze również udział wybiórcze przechodzenie niektórych składników krwi z naczyń krwionośnych do światła narządu.

Wśród licznych składników płynu jajowodowego kobiet stwierdzono obecność swoistych substancji wytwarzanych przez komórki jajowodu, nie występujących w osoczu krwi (np. swoista (J-glikoproteina). W płynie tym opisano również liczne składniki osocza krwi; między innymi wiele białek, wśród których znajdowano również immunoglobu-liny.

Skład płynu jajowodowego różni się u różnych gatunków zwierząt Stwierdzono również, że u tego samego osobnika płyn jajowodowy uzyskiwany z różnych części narządu może mieć odmienny skład. Istnieją dowody na to, że ilość i jakość płynu jajowodowego zależy od wpływu hormonów płciowych wytwarzanych w jajniku. Znaczne zmiany w składzie tego płynu występują w czasie owulacji, jak również w okresie ciąży. Płyn ten nie tylko zapewnia odpowiednie środowisko zewnętrzne dla komórek pikowych i zarodków; wiele jego składników może być także przez nie pobieranych i wykorzystywanych.

Jajowód jest miejscem, w którym najczęściej dochodzi do zapłodnienia. Zazwyczaj dzieje się to w bańce narządu. Aby mogło jednak do tego dojść, zarówno w plemnikach, jak i w owocytach muszą zajść zmiany fizjologiczne. Ich skutkiem jest uzyskanie przez komórki płciowe męskie i żeńskie pełnej zdolności do wzięcia udziału w zapłodnieniu. W przypadku plemników proces ten, nazywany kapacytacją (uzdatnianiem), polega na złożonych zmianach zachodzących w komórkach w czasie ich wędrówki w żeńskich drogach płciowych (patrz rozdział 21).

Wspomniane zmiany dotyczą: usunięcia bądź zobojętnienia czynnika hamującego kapacytację, wystąpienia tzw. reakcji akrosomalnej oraz uwolnienia i aktywacji enzymów hydrolitycznych, umożliwiających przenikanie plemników pomiędzy komórkami wieńca promienistego i przez osłonkę przejrzystą otaczającą owocyt II rzędu.

Złożone przekształcenia prowadzące do uzdatnienia plemników przynajmniej częściowo zachodzą w świetle jajowodu. Do zajścia prawidłowego zapłodnienia konieczne jest również wystąpienie pewnych zmian w budowie żeńskiej komórki płciowej w czasie jej wędrówki przez jajowód. U łudzi, a także u wielu gatunków zwierząt, w czasie owulacji do jajo wodu jest uwalniany zahamowany w metafazie drugiego podziału mejotycznego owocyt II rzędu. Sądzi się, że w cytoplazmie tej komórki muszą zajść pewne procesy dojrzewania, aby była ona zdolna do zapłodnienia. Zakończenie, rozpoczętych jeszcze w pęcherzykach jajnikowych, zmian w jądrze komórki płciowej możliwe jest po wniknięciu zapładniającego plemnika do zahamowanego w metafazie owocytu II rzędu. Jeśli do tego dochodzi, to owocyt II rzędu uwalnia ciałko kierunkowe II (corpusculum reductum II) i kończy swój drugi podział mejotyczny. W dalszym etapie powstaje zygota.

Komórki płciowe zarówno męskie, jak i żeńskie, które nie wzięły udziału w zapłodnieniu, ulegają degeneraąji i eliminacji (najczęściej poprzez fagocytozęjzdróg rodnych. Prd&esy te mogą zachodzić częściowo w jajowodzie, a obecne w jęgp świetle komórki mogą być w nie aktywnie zaangażowane.

Jak wspomniano, jedną z funkcji jajowodu jest transport komórek płciowych żeńskich i męskich, a także zarodka.

768