34826 P1520804

11.8. Zaburzenia równowagi termicznej organizmu

11.8.1. Hipotermia i hipertermia

Zdolność organizmu do utrzymania stałej temperatury wewnętrznej jest ograniczona. W skrajnie niekorzystnych warunkach środowiskowych wydolność mechanizmów termoregulacyjych u zwierząt zdrowych może okazać się niewystarczająca (ryś. 11.2). Skutkiem może być hipotermia (oziębienie) lub hipertermia (przegrzanie). Jeżeli temperatura środowiska zewnętrznego obniża się w kierunku dolnej temperatury krytycznej, organizm zwiększa produkcję ciepła (nasila metabolizm, aż do osiągnięcia wartości maksymalnych)

Dolna Dolna temperatura temperatura letalna    krytyczna

Górna    Górna

temperatura temperatura krytyczna    letalna

Rys. 11.2. Zależność między temperaturą wewnętrzną a tempem metabolizmu

oraz ogranicza straty ciepła (na drodze fizycznej i przez behawior). Jeżeli pomimo tego wysiłku termoregulacyjnego bilans cieplny staje się ujemny, Xp. obniża się temperatura wewnętrzna. Organizm znajduje się w stanie hipot' mii. Jeżeli w krótkim czasie nie dojdzie do wyrównania bilansu cieplnego, dochodzi do śmierci z zimna. Gdy temperatura środowiska wzrasta powyżej strefy neutralności, w kierunku górnej temperatury krytycznej, organizm zwiększa utratę ciepła (jedyną efektywną metodą jest najczęściej parowanie). Niestety organizm nie ma możliwości ograniczenia metabolizmu poniżej poziomu podstawowego. W efekcie wzrasta temperatura wewnętrzna. W stanie hipertermii dochodzi do nasilenia (zgodnie z regułami chemicznymi) procesów metabolicznych, co bardzo szybko pogłębia ten stan i prowadzi do śmierci z przegrzania. Hipertermia jest groźniejsza od oziębienia, gdyż czas w jakim dochodzi do osiągnięcia temperatury letalnej jest o wiele krótszy niż w hipotermii. Górna wartość temperatury wewnętrznej, przy