44691 SDC11382

sunku do dziecka, i I właśnie przez to działanie, przez zachowanie rodziców wobec dziecka, a także przez to, co mówią o dziecku i jak o nim mówią — możemy poznać ich postawę rodzicielską.

Postawa rodzicielska jest więc nabytą strukturą poznawczo-dążeniowo-afektywną, ukierunkowującą zachowanie się rodziców wobec dziecka. Ta tendencja do reagowania w określony sposób w stosunku do dziecka musi być w pewnym stopniu utrwalona, aby zyskać miano postawy rodzicielskiej. Nie chodzi tu o krótkotrwałe nastawienia czy przejściowe stany psychiczne (w rozumieniu Lewitowa) ^{1 2 3}, ale o stałą w pewnym okresie czasu komponentę emocjonalną, która dominuje w sposobie odnoszenia się do dziecka i w sposobie myślenia o nim.

Postawy, szczególnie rodzicielskie, są zazwyczaj plastyczne i podlegają zmianom w miarę, jak zmienia się ich przedmiot 1 tj. dziecko, które przechodzi przez różne fazy rozwoju. Inne postawy trzeba przyjąć wobec niemowlęcia, inne wobec siedmiolatka-pierwszo-klasisty. Przede wszystkim podlega zmianie stopień i jakość dawanej dziecku swobody oraz stopień i jakość form dozoru, odpowiednio do fazy, w jakiej znajduje się dziecko. W miarę dorastania dziecka maleje także konieczność bliskiego kontaktu fizycznego, a wzrasta i rozbudowuje się kontakt i więź psychiczna z rodzicami. Proporcje i formy kontaktu fizycznego i psychicznego między rodzicami a dzieckiem zmie-

niają się zazwyczaj samorzutnie i kształtują się w zależności od fazy rozwoju dziecka. Jeśli jednak rodzice wraz z rozwojem dziecka nie przyjmują postaw właściwych dla danego okresu rozwoju, prowadzi to do sytuacji konfliktowych, które powodują zaburzenia w zachowaniu dziecka, a przy dłuższym trwaniu deformacje w rozwoju jego osobowości. Ponadto, gdy pewne postawy rodziców zanadto się utrwalą i skostnieją, nie podlegając zmianom wraz z rozwojem dziecka, wówczas są one mało podatne na oddziaływania — o czym będzie mowa przy końcu tej pracy — i oporne przy próbach ich przekształcenia.

1

   Na dążeniowo-aktywny, czyli tzw. „orektyczny” charakter postawy zwraca uwagę cytowany wyżej R. Cattell, op. cit.

2

   Por. Lewitów N. D.: O psichiczeskich sostojanijach czeło-wieka. Moskwa 1964.

3

   Podobny pogląd reprezentuje T. Mądrzycki pisząc: „Postawy nie są jednak absolutnie stałym stanem gotowości. Postawy ulegają zmianom wraz ze zmianą przedmiotów, z którymi są związane. Zmiana postępowania przyjaciela może zmienić naszą postawę wobec niego.” Postawy jako składnik osobowości. „Przegląd Psychologiczny” 1964, nr 8, s. 109.