47752 skanuj0011 19

—j    u szczaj ącycn dowolność powinien podręcznik ukazać

przykłady wszystkich możliwości.

Dalszym, szczególnie ważnym zadaniem podręcznika jest zajęcie się tymi zagadnieniami, które w przepisach zostały ujęte mniej dokładnie lub w ogóle nie zostały uwzględnione. Tc zagadnienia autor podręcznika stara się oświetlić możliwie wszechstronnie. W ich opisie stara się przedstawić historię problemu, tj. dawne sposoby przestankowania w danej pozycji, następnie zarysowujące się obecnie tendencje, ewentualne opinie innych autorów oraz naukowo-dydaktyczne argumenty przemawiające za takim lub innym rozwiązaniem. Z rozważań tych wysnuwa w końcu odpowiednie, w jego przekonaniu uzasadnione, propozycje praktyczne.

Szczególną troskę autora stanowiło dążenie do unaukowienia naszego systemu znaków przestankowych. Przepisy interpunkcyjne w podręcznikach to zwykle tylko rejestr odpowiednich nakazów i zakazów, mówiących, kiedy wolno stawiać przecinek czy inny znak, a kiedy nie. Idzie zaś o to, by przepisom praktycznym dać teoretyczno-naukowąmotywację, której im brak. Niektóre przepisy się pod tym względem w ogóle nie tłumaczą, wisząc niejako w próżni. Stąd też jeden z dalszych rozdziałów książki jest poświęcony teoretycznym podstawom naszej interpunkcji.

7. POLSKA LITERATURA INTERPUNKCYJNA

Pierwsze polskie przepisy przestankowania były zawarte w podręcznikach gramatyki. Tak było — jak widzieliśmy — u Kopczyńskiego, Łazowskiego, Czajkowskiego, Sucheckiego, Gruszczyńskiego, Muczkowskiego, Małeckiego itd. Z czasem jednak, gdy problematyka interpunkcyjna zaczęła narastać i gdy interpunkcja wyodrębniła się w samodzielną dyscyplinę, gramatyki przestały się nią zajmować. Tak było z dawniejszych podręczników np. u Kudasiewicza³'’, z nowszych —jest tak w podręcznikach Kryńskich³⁶ Szobera³⁷ czy Klemensiewi-:za³⁸.

W wieku XIX pojawiają się pierwsze opracowania książkowe interpunkcji:

Feliks Bentkowski,O znakach przecinkowych w piśmie czyli znakach ńsarskich, Warszawa 1830.

Florian Łagowski, O znakach pisarskich, Warszawa 1895.

Z XX wieku mamy następujące naukowe opracowania interpunkcji*:

³⁵    A. K u d a s i c w i c z, Kurs początkowy nauki języka polskiego, Warszawa 1861 .

³⁶    A. A. K r y ń s k i i M. Z. K r y ń s k i, Gramatyka języka polskiego szkolna. Wyd. dziesiąte, Warszawa 1923.

³⁷    S. S z o b e r, Gramatyka języka polskiego. Wyd. czwarte. Opracował W. Doroszewski, Warszawa 1957.

³⁸    Z. Klemensiewicz, Podstawowe wiadomości z gramatyki polskiej. Wyd. czwarte, Warszawa 1962.

’ [Podana niżej przez Autora polska literatura interpunkcyjna jest wyborem opracowań opublikowanych do lat :cśćdzicsiątych XX w. Poniżej podajemy uzupełniająco wybrane opracowania interpunkcyjne powstałe do końca t dziewięćdziesiątych — Red.].

Wiktor Wąsik, Interpunkcja polska. Traktat o znakach pisarskich, o interpunkcji polskiej w szczególności; czyli teorja przestankowania, Warszawa 1919.

Stanisław Jodłowski, Zasady interpunkcji. Prawidła, przykłady, wyjaśnienia, uzasadnienia, Lwów-Warszawa 1935.

Charakter naukowy mają również zamieszczone w czasopismach naukowych artykuły na temat interpunkcji:

Stanisław Jodłowski, O nowej modzie literackiej w interpunkcji, „Język Polski” XVII (1932), s. 11-18.

Stanisław Jodłowski, Rytm mowy polskiej a interpunkcja, „Język Polski” XIX (1934), s. 65-71.

Stanisław Jodłowski, Interpunkcja przydawek, „Poradnik Językowy” 1950, z. 5, s. 21-26.

Feliks Przyłubski, Kilka słów o historii przecinka, „Poradnik Językowy” 1953, z. 8, s. 11-17 i z. 9, s. 27-32.

Stanisław Furmani k, O interpunkcji w drukach staropolskich, „Pamiętnik Literacki” XLVI (1955), z. 4, s. 426-468.

Zagadnienia interpunkcji w poezji porusza książka:

Lucylla Pszczołowska, Dlaczego wierszem? Warszawa 1963.

Informacyjny charakter mają poświęcone interpunkcji rozdziały w aktualnych wydawnictwach ortograficznych:

Pisownia polska. Przepisy - słowniczek. Wyd. XII. Wyd. Polska Akademia Nauk, Wrocław 1957, s. 59-79.

Stanisław Jodłowski i Witold Taszycki, Zasady pisowni polskiej i interpunkcji. Wyd. piętnaste, Wrocław 1964.

Tu należy też wspomnieć interesująco ujęty rozdział pt. Interpunkcja w nieaktualnym już dziś podręczniku ortograficznym:

Kazimierz Nitsch, Pisownia polska. Przepisy, słownik, Warszawa 1936, s. 43-53.

(Poza przepisem o interpunkcji wyrażeń z imiesłowami na -ąc i -szy inne przepisy są nadal aktualne).

Praktycznymi poradnikami szkolnymi są książki:

Józef Hełczyński, Stawianie znaków przestankowych. Wskazówki praktyczne. Poradnik dla uczniów szkół średnich, Lwów-Warszawa 1929.

Maria Froelichowa, Słowniczek interpunkcji i zasady przestankowania, Warszawa 1951.

Zagadnieniom metodyki nauczania interpunkcji są poświęcone artykuły:

Roman Z a w i 1 i ń s k i, Kiedy i jak uczyć interpunkcji, „Poradnik Językowy” 1927, z. 1, s. 6-10.

Arkadiusz M i r k o w i c z, Przestankowanie w szkole powszechnej, „Prace Polonistyczne”, Seria 3, Łódź 1939, s. 97-103.

Maria Kniagininow a, Z zagadnień interpunkcji, „Polonistyka” 1953, nr 4, s. 32-37.

19