49727 s082 (2)

W większości wypadków są to standardowe nazwy używane w odniesieniu do konkretnych gatunków na całym świecie. Nie jest to żaden mój bezsensowny wymysł, ale bardzo użyteczny i ważny element Twojej edukacji. Nazwy zwyczajowe są na ogół bardzo pomocne przy zapamiętywaniu właściwości roślin lub miejsc ich występowania, lecz często bywają mylące. Na przykład „Jack by the hedge” („Jacek przy żywopłocie”) to zwyczajowa angielska nazwa czosnaczka pospolitego Alliaria petiolata, która wzięła się stąd, że ten jadalny gatunek często rośnie przy żywopłotach i ma zapach czosnku, określany w folklorze jako oddech diabła lub „śmierdzigęby” (Jack). Inną zwyczajową angielską nazwą „Old man’s beard” („dziadkowa broda”) określa się zwykle puch nasion wytwarzanych przez powojnik pnący Clematis vitalba, roślinę trującą. Spotkałem się jednak z tym, że nazwy tej używano w odniesieniu do wierzbówki kiprzycy Chamaenerion angustifolium (Epilobium angustifolium), jadalnej i użytecznej rośliny lepiej znanej pod nazwami „Fireweed” („ogniste ziele”) lub „Rosebay Willowherb” („wierzbowe ziele znad Zatoki Róż”). Jak więc widzisz, nawet w granicach jednego kraju ta sama nazwa zwyczajowa może określać trującą i jadalną roślinę. Zawsze przy oznaczaniu sprawdzaj wszystko dwa razy, używając naukowej nazwy.

Nauka rozpoznawania roślin nie polega jednak na prostym odnajdywaniu napotkanego gatunku w przewodniku terenowym. Nawet w najlepszych przewodnikach wspaniałe kolorowe fotografie lub rysunki są niestety tylko dwuwymiarowym obrazem prawdziwej rośliny. Tekst, choćby nie wiem jak starannie napisany, nie jest w stanie oddać subtelnych, lecz ważnych cech diagnostycznych, takich jak zapach, smak, faktura czy nawet dźwięk, jaki powstaje, kiedy przesuwa się dłonią po liściach. Najlepszy sposób poznania świata roślin to nauka w terenie pod okiem fachowca. W szkole przetrwania musisz nauczyć się rozpoznawać rośliny we wszystkich stadiach rozwoju, nie tylko wtedy, kiedy mają kwiaty. Zwracaj szczególną uwagę na drobne szczegóły.

Kiedy zaczynam naukę rozpoznawania roślin z uczniami, są wśród nich tacy, którzy od samego początku badają dokładnie każdy poznawany gatunek, i tacy, którzy ledwie omiatają go wzrokiem. Kiedy po jakimś czasie omawiam szczegóły pozwalające odróżnić trującą roślinę od tej, którą zajmowaliśmy się wcześniej, zawsze widzę przerażenie w oczach tych, którzy nie byli wtedy dość uważni. Na szczęście dla nich zawsze mogę przypomnieć to, co oglądaliśmy wcześniej, lecz kiedy wybierzesz się w teren ze starym zielarzem lub dendrologiem, raczej rzadko będziesz w tak komfortowej sytuacji jak moi uczniowie. Ćwicz się w zapamiętywaniu wszystkiego, co mówi ekspert, i przyglądaniu się bliżej istotnym szczegółom. Wielokrotnie miałem szczęście spędzić po kilka godzin w towarzystwie prawdziwych znawców roślin - starych ludzi lasu. Wyrośli oni w otoczeniu leczniczych ziół i zdobyli leśną wiedzę, której korzenie sięgają bardzo odległych czasów. Kiedy wspominam tamte chwile, dochodzę do wniosku, że wiele z tej wiedzy, którą mogłem od nich przejąć, uleciało z mojej pamięci. Mam ochotę wymierzyć sobie solidnego kopniaka, kiedy nie potrafię odtworzyć istotnych szczegółów związanych z przygotowaniem leków,

które oni stosowali. Jeżeli będziesz miał okazję wysłuchać nauk doświadczonej starszej osoby, weź ze sobą magnetofon!

Rośliny trujące

Arnika (Arnica spp.)* (arnika górska jest w Polsce objęta ochroną).

Barszcz Mantegazzicgo (Heracleum mantegazzianum)*.

Bieluń dziędzierzawa (Datura stramonium)*.

Blekot pospolity (Aethusa cynapium)*.

Bluszcz (Hedera helix)* (okazy kwitnące znajdują się pod ochroną). Buławinka purpurowa (Claviceps purpurę a)*, grzyb pasożytujący na trawach. Ciemiernik (.Helleborus spp.)*.

Czartawa pospolita (Circaea lutetiana)*.

Czerniec (Actaea spp.)*.

Gorzknik kanadyjski (Hydrastis canadensis).

Jaskier (Ranunculus spp.)*.

Jemioła (Viscum album*, Phoradendron J1avescens).

Kalmia (Kalmia spp.).

Kasztanowiec (Aesculus spp.)*.

Konwalia majowa (Convallaha majalis)* (roślina objęta częściową ochroną). Kropidło piszczałkowate (Oenanthe fistulosa)*.

Kropidło wodne (Oenanthe aąuatica)*.

Kruszyna pospolita (Frańgula alnus)* (roślina objęta częściową ochroną). Lantana (Lantana camara).

Ligustr pospolity (Ligustrum vulgare)*.

Lulek czarny (Hyoscyamus niger)*.

Mydlnica lekarska (Saponaria officialis)*.

Naparstnica purpurowa (Digitalis purpurea)* (roślina chroniona).

Obrazki (Arum spp.)* (w Polsce rosną obrazki plamiste).

Orlik pospolity (Aąuilegia vulgaris)* (roślina chroniona).

Pokrzyk wilcza jagoda (Atmpa belladonna)* (roślina chroniona).

Powojnik pnący (Clematis vitalba)*.

Przestęp (Bryonia spp.)*.

Psianka (Solanum spp.)*.

Rącznik pospolity (Ricinus communis)*.

Robinia (Robinia pseudoacacia)*.

Sadziec (Eupatorium rugosum)* (w Polsce występuje sadziec konopiasty). Szachownica kostkowata (Fritillaria meleagris)* (roślina chroniona). Szkarłatka amerykańska (Phytolacca americana)*.

Szczwół plamisty (Conium maculatum)*.

Szczyr trwały (Mercurialis perennis)*.

Tojad (Aconitum spp.)* (wszystkie gatunki są chronione).

83