50701 skanuj0148 (3)

ROZDZIAŁ VI

TRANSCENDENTNA PODSTAWA I SANKCJA PRAWA NATURALNEGO.

POJĘCII MORALNEJ NATURY CZŁOWIEKA

Vpro\\a dzenie

Oba tc zagadnienia mogą być traktowane łącznie, ponieważ swe rozwiązanie znajdują w- tej samej, pozazjaw iskowej dziedzinie rzcczyw istości. Stanowi ją św iat Absolutu, dostępny dla człow ieka tylko na drodze myślenia racjonalnego. Mimo to wspomniane zagadnienia dotyczą odrębnych aspektów pra-wa naturalnego. Analiza transcendentnych podstaw ma odsłonić ostateczną siłę sprawczą prawa naturalnego ukazując autorytet, który to prawo ustanawia. natomiast zagadnienie sankcji ma na celu wyjaśnić ostateczne racje jego skuteczności.

PRAWO odwieczni: transcendentna PODSTAW A prawa naturalnego

Typowe rozwiązania

Zakładając, że istnieje prawo naturalne i że leniu prawu przysługuje specyficzna imperatywność, czyli moc zobow iązywama i uprawniania człowieka, należy z kolei zapytać, jak wytłumaczyć tę w łaściwą prawu naturalnemu imperatywność. gdzie kryją się źródła. / których bierze ona swój początek

Sformułowane w tych słowach zagadnienie nic dotyczy, rzecz jasna, kierunków. które odrzucają istnienie prawa naturalnego. Co więcej, mc odnosi się ono rów nież do łych koncepcji, które przyjmują w prawdzie istnienie prawa naturalnego, ale równocześnie odmawiają mu rzeczywistej mocy obowiązującej . W myśl tych poglądów taka moc przysługuje wyłącznic prawu pozy-tywmcmu. Najczęściej głoszą je zwolennicy formalislycznej interpretacji .pra wa naturalnego o zmiennej treści" (np Kclscn). Postawione zagadnienie sta

nowi przeto przedmiot dociekań wyłącznic dla kierunków, które uznając pr.i wo naturalne przypisują mu także autentyczną, normatywną imperatywność.

Okazuje się jednak, że ich zapatrywania na ostateczne podstawy tej impcratywności znacznie się między sobą ro/nią. Jedne z nich (np racjonalistyczne szkoły prawa naturalnego z XVIII w ) na postawione pytanie odpowiadają żc imperatywność ta stanów i twór umowy społecznej względnie tzw. ..w oli zbiorowej”. Natomiast Kant powinność i prawo moralne utożsamia z imperatywem kategorycznym, w którym się przejawia immanentiu funkcja no-umcnalncgo .ja", me wymagająca żadnego zewnętrznego wyjaśnienia

Przedłożone rozwiązania należy uznać za niewystarczające Przeciwko koncepcji racjonalistycznej przemawia fakt, żc mc leży w mocy ludzi stworzyć, choćby za pomocą umowy społecznej, takiej ponad nich wyrastającej, bo absolutnej, bezwzględnej imperatyw ności. jaka charakteryzuje prawo naturalne. Nieprzekonująca jest rówmcż teoria impcratywności prawa moralnego w ujęciu Kanta. Immancntnc prawa rozumu ludzkiego ukazują człowieka jako byt pochodny, który we wszystkich wymiarach swej rzeczywistości, rów nież w sferze moralnej, wykazuje konieczność odniesienia go do Bytu absolutnego Nie tłumaczy on zatem ani samego siebie, ani właściwego sobie prawa naturalnego.

Negatywna ocena uwzględnionych przez nas najważniejszych rozw iązań w spraw ie ostatecznych źródeł imperatywnego charakteru praw a naturalnego każe dalsze rozważania zacieśnić do zapoznania się z elementarnymi założeniami koncepcji chr/cścijńskicj.

Koncepcja chrześcijańska

Etyka chrześcijańska zagadnienie imperatywność i prawa naturalnego rozważa na tle właściwej sobie koncepcji człowieka tjego miejsca we wszechświecle. Przyjmuje ona, żc prawu naturalnemu przysługuje rzeczywista moc imperatyw na, dzięki której wyraża ono obowiązujące człowieka nakazy i zakazy moralnego postępów anta. Taka w szakże moc imperatywna dowodzi, żc prawo naturalne musi być tworem odpowiedniego autorytetu Rów nocześnie jednak uw aża, żc w ramach świata przygodnego nic można znaleźć instancji, która by tę imperatywność potrafiła wytłumaczyć zadowalająco, biorąc pod uwagę wszystkic jej przejawy i formy funkcjonowania we właściwych człowiekowi warunkach bytu. W takim razie twórcą praw-a naturalnego może być ostatecznie tylko twórca samej natury, czyli Bóg. jako prawodawca w szelkiego stworzenia. Zgodnie z tym także pierwszą przyczyną sprawczą i ostateczną podstawą impcratywności prawa naturalnego jest określony akt Boga stanowiącego człowiekowi nakaz postępowania zgodnego z regułami dobra wyrażonymi w rozumie słusznym i nami ze moralnej człowieka /obiektywizowaniem tego aktu Bożego jest relacja konieczności doskonalenia samego siebie, wszczepiona w tejże natu-