skanuj0141 (3)

202 Dl ON KH.OOIA I fYt/NA

Podstawowe rozróżnienia w sprawie niezmienności prawa naturalnego

Pojęcie powszechności prawa naturalnego bierzemy w tym samym znaczeniu, w jakim występowało ono w poprzednim rozdziale. Natomiast w niezmienności prawa naturalnego tkwią pewne momenty, które zasługują na dodatkowe omów icnic.

Za punkt wyjścia posłuży nam określenie niezmienności prawa naturalnego, sformułowane w poprzedniej tezie. Zgodnie z jego brzmieniem niezmienność prawa naturalnego polega na tym, że poszczególne normy tego praw a zachow ują zasadniczą tożsamość, czyli ważność zaw artego w jej treści obowiązująco-uprawniająccgo nakazu (zakazu) niezależnie 1* od subiektywnych przeżyć i nastawień jednostek objętych jego obowiązującą mocą, oraz 2^a historycznych układów czynników społeczno-kulturowych, przede wszystkim od stanow ienia autorytetu społecznego.

Ten ogólnie zarysowany sens niezmienności prawa naturalnego podlega z kolei dalszemu uściśleniu za pomocą podwójnego rozróżnienia.

Po pierwsze niezmienność ta może być w ew nętrzna albo zewnętrzna.

a)    Niezmienność wewnętrzna zachodzi wówczas. gd> treść, czyli tzw materia poszczególnych norm prawa naturalnego nic zależy od określonych warunków zewnętrznych. Dlatego w każdym ich historycznym ukła dzic zachowuje swą wewnętrzną tożsamość.

b)    Niezmienność zew nętrzna natomiast uniezależnia normy prawa nntu ralncgo od zmian możliwych do wprowadzenia ze strony odpowiedniego autorytetu. Może to się stać albo drogą zniesienia, czyli odwołania oki

ncj normy, albo za pomocą zmodyfikowania normy przez częściową zmianę jej treści (np. przepisy postne w Kościele), albo przez wprowadzenie nowej normy sprzecznej z poprzednią, ale bez jej formalnego odw ołania.

Po drugie niezmienność prawa naturalnego może przybrać postać niezmienności faktycznej, albo też niezmienności absolutnej.

c)    Niezmienność faktyczna ma miejsce wtedy, kiedy w toku historii nic doszło do żadnej zasadniczej zmiany treści norm prawa naturalnego, dzięki czemu zachowują one stale tę samą obowiązująco-uprawniającą moc

d)    Niezmienność absolutna oznacza, zc treść norm prawa naturalnego nic tylko faktycznie mc wykazuje istotnych zmian, ale zmianom takim ul ■ nie może. A więc właściwa prawu naturalnemu rzeczywistość jest taka. /« w istotnych swoich elementach składowych musi ono pozostać zawsze takie samo. Modyfikacje, jakie ta niezmienność dopuszcza, mogą mieć miejsc «• tylko w sferze elementów drugorzędnych, dopełniających podstawową jego zawartość zgodnie z prawami możliwej w prawic naturalnym ewolucji

Nic trzeba dodawać, że takie postawienie sprawy znacznie zaostr/a kryli na niezmienności prawa naturalnego Ale też dopiero w takim założeniu przybiera ono rzeczywiście absolutny charakter Niezmienność faktyczna, mc przekreślając możliwości zmiany prawa naturalnego w w spółczcsnych czy przyszłych sytuacjach historycznych, nic oznaczałaby jego wszechstronnej i stałej tożsamości.

Dalsze uwagi konieczne do zrozumienia właściwego sensu powszechności i niezmienności prawa naturalnego

( hodzi tu o dw ie rzeczy, ściśle zresztą ze sobą związane Pamiętać mianowicie należy o tym. że:

a)    właściwej treści określonych norm. według której oceniać można ich ewentualną powszechność czy niezmienność, nic wyrażają ich formuły skrótowe (np. nic zabijaj, dochowuj umów itp.), ale formuły pełne, rozwinięte (nie zabijaj człowieka poza aktem agresji, dochowuj umów w granicach towarzyszących im warunków itp );

b)    pod uwagę należy też wziąć wszystkie elementy składowe moralnej treści norm prawa naturalnego. Ten aspekt powszechności, tym bardziej niezmienności tego prawa ma dla zrozumienia zajętego w tej sprawie stanów iska decydujące znaczenie.

Od wieków utrzymuje się w etyce chrześcijańskiej pogląd, że niezmienność norm praw a naturalnego nic da się pogodzić z laką sytuacją, ażeby jakiś akt, np. świadome mówienie niezgodnie z wewnętrznym przekonaniem, fizycznie identyczny z pozostałymi aktami określonego gatunku nie mieścił się w imperatywnej kwalifikacji odnośnej normy, np. w wspomnianym wypadku nic podlegał zakazowi kłamstwa Konsekwentnie zdaniem lej etyki -niemożliwą jest rzeczą, aby ów akt pozostając poza kwalifikacją normy podpadł pod inną kwalifikację i mógł być z tego tytułu usprawiedliwiony, np św iadome mówienie nieprawdy jako obrona sekretu. Wszelkie tego rodzaju odchylenia od niezmiennej normy moralnej uważa się w etyce tradycyjnej za przejaw jej relatywizacji i zaprzeczenie absolutnego charakteru. Uspraw ic-dliwionc mogą być wyłącznie „inne” akty. choćby podobne, pod względem fizycznej budowy, ale mimo wszystko różniące się od aktów objętych zakresem normy niezmiennej Za takie akty uważa się najczęściej działania o podwójnym skutku (np mowa zwana ..zastrzeżeniem domyślnym" w wypadku obrony sekretu).

Pogląd len domaga się jednak stanowczo rewizji Jak wiadomo / rozważań o wartościach moralnych (•* 2Ś7-2IK) aksjologiczna strona aktów