51246 Re exposure of DSC03311

dziec do zdobywania terenów w Italii. Nigdy jednak kwestia agrarna nie wystąpiła w dziejach rzymskich z taką ostrością jak w II połowie II w. p.n,» Hasło nowego podziału ziemi było naturalnym dążeniem mas chłopskich. Cl przedstawiciele nobUitas, którzy je poparli, kierowali się jednak głównie troską o armią rzymską, jej stan liczebny był bowiem zagrożony skutkami ruiny chłopstwa.

Pierwszą próbę reformy agrarną), zakrojonej na szeroką skalę podjął Tybe riusz Semproniusz Grakchus. trybun ludowy 133 r. p.n.e. Pochodził on et Znakomitego rodu plebąjskiago, ojciec jego byt dwukrotnie konsulem I sprawował także cenzurę, matką była Kornelia, córka Scypiona Afrykańskiego. Poparła Tyberiusza Grakcha niewielka grupa nohilOw: jego młodszy brat - Gąjusz, tak - Appiusz Klaudiusz,prmetptt esważwt. urzędujący konsul 133 r. p.n.e. Pubłhm Mucjusz Scewola i paru innych senatorów. TZ wąska grupa nobilów pragnął* reformy agrarną) głównie z punktu widzenia interesów państwa, chodziło ją}

0    odrodzenie armii rzymskiej). Niepokój budziło również wielkie skupienie tb wolników, głównym ostrzeżeniem stało się już pierwsze powstanie sycylijskie (136-132 r. pn.e.1 Reformatorzy pragnęli utrzymać jakąż harmonię międijr wielką własnością ziemską a gospodarką chłopską- Poparły Tyberiusza Grakcha w tych dążeniach przede wszystkim maąy ubogiego i bezrolnego chłopstwa.

Prąjekt ustawy agrarnej asa był spaęshue rewolucyjny, dotyczył wyłącznie terenów agor pubłictn i odnawia! jako górną granicę posiadania tąj ziemi Bmtt 500 jugerów (125 bat). Tyberiasz powoływał są przy tym na starą ustawę. Według tradycji jażlęgss Łń-saim Sntim *367 r. p.n.e. miały ustalić takie maksimum sąjaosaiM} riewni pobbaaę; w rzeczywistości chodziło zapewne o jakąś póżniąjszą ustawę. Tyberiu** wprowadził pewną poprą arkę do dawną) ustswy, korzystną dłs wtsedoełL Padał bowiem po 2S0 jugerów dla dwóch synów Użytkownika ngmrfMŻfe— ■ —i> »iy wiżma mngił pn»la<i^ 1000jUgeTÓW (250 ha) ziemi pubłkzacą. Nadwyżki ostano przydzielić najbardziej potrzebującym chłopom jako działki po 30 jugerów (7,5 ha). Miały one być dziedzicznie utyto-wane, ale bez prawa dsiaienia i ip wda ty; obowiązywała specjalna opłata zs użytkowanie ziemi - oectigol

Mimo umiarkowanego charakteru reśurmjr agrarnej projekt Tyberiusza Grakcha natrafił na zaricłrły opór aeaatu Chłopi natomiast przybywali masowo do Rzymu, aby przegłosować ustawą aa komkjach tribusowych. W tych warunkach eenat nakłonił trybuna iadnwrgci Marka Oktawiuaza, bogatego włażcidełm ziem-akiego, do wytąpinnla praociw ąwc ma koledze. Oktawiuaz postawił weto wobec pnjektu ustawy agrarnej. Zdawało się, że nie ma wyjścia z krytycznej sytuacji

1    że ustawa Grakcha musi upaść. Tyberiasz jednak zażądał od komicjów tribusowych pozbawienia Oktawiuaza urzędu trybuna, ponieważ dat słał ₀n na szkodę lodu. Większość tribus "p—się za Gra kr hem i Oktawiuaza dostano z urzędu.

Zgromadzenie przyjęło ustawę agrarną Tyberiusza Grakcha i powołało „komisję trzech" Uresuiri) dla dokonania nadziału gruntów. W skład komisji weszli: Tyberiasz 1 fląjusz Grakcbowie oraz Appioaz Klaudiusz Praca triumwirów nie

bytu Intwn. Niejednokrotni# prawie niemożliwe było do ustalenia, jaką częścią posiadłości Jeat ziemia prywatna, a jaką publiczna. Senatorowie robili, co mogli, aby utrudnld pracą komląji. Pomimo tych przeszkód Jtomiąja trzech* zdołała skonfiskować milion jugerdw (260 tys. ba). Wymieniona liczba rzuca światło na to, jak wielkie były mąjątki senatorskie przed reformą Grakchów. Niecała jednak ziemia naletała do nobilUae. Znaczne majątki (przewyższające 1000 juge-rów) znąjdowały się również w rękach ekwitów i bogatych sprzymierzeńców. Obie te grupy były niezadowolone z ustawy Tyberiusza Grakcha. Skutkiem jego reformy tracili bogaci sprzymierzeńcy, którym skonfiskowano nadwyżką ager publicue, a nie zyskiwali ubożał, Italikowie nie uczestniczyli bowiem w nadziałach ziemi przeznaczonych wyłącznie dla obywateli.

W czasie wyborów trybunów ludowych na rok następny doszło do krwawych starć. Tyberiusz Grakchus starał się ponownie o trybunat, aby umocnić dzieło reformy. Senatorowie nalegali na konsula, aby zastosował nadzwyczajne środki przeciw Grakchom. Gdy Mucjusz Scewola odmówił, grupa senatorów pod wodzą najwyższego kapłana, Scypiona Nazyki (był to najbogatszy użytkownik ager publicue), uzbrojona w kije, zaatakowała Tyberiusza i jego stronników. Zginął sam Tyberiusz i blisko 300 jego zwolenników.

Śmierć starszego Grakcha nie przekreśliła jednak jego reformy. .Komisja trzech" (po uzupełnieniu składu) działała do 129 r. p.n.e. Kontynuatorem dzieła tyberiusza stał się przede wszystkim jego młodszy brat, Gąjusz, Działalność jego miała znacznie szerszy zasięg społeczny i polityczny, była pierwszą próbą demokratyzacji ustroju rzymskiego.

Gąjusz Grakchus jako trybun ludowy 123 r. p.n.e. zorganizował ze wszystkich grup społecznych niezadowolonych z rządów senatu sojusz, który stał się zaczątkiem potężnego stronnictwa popularów (od populm - lud). Nąjwatnięjsze dla stworzenia podwalin tęj koalicji ugrupowań wrogich senatowi było skłócenie ekwitów z rządzącą oligarchią. Ekwici otrzymali sowitą rekompensatę za straty spowodowane reformą agrarną, Przyznano im prawo pierwszeństwa do dzierżawy podatków z nowo przyłączonej do Rzymu prowincji Azji, którą utworzono po przyłączeniu byłego królestwa Pergamonu. Lex de prouincia Asia otworzyła dla ekwitów nieograniczone możliwości eksploatacji ekonomicznej terenów Wschodu słynących ze swych legendarnych bogactw.

Jeszcze ważniejsza politycznie była ustawa o sądach Ucz iudiciaria), która oddawała całkowicie w ręce ekwitów trybunały sądzące nadużycia urzędników w prowincjach. Dotychczas trybunały te składały się wyłącznie s senatorów. Odtąd zasiadąjący w specjalnych trybunałach ekwici mieli sądzić namiestników i towarzyszących im senatorów; publikanie natomiast pozostawali zupełnie bezkarni. Historyk grecki Appian (II w. n.e.) mówi o Gąjuszu Grakchu z okazji tęj ustawy, iż jednocześnie senat powalił” (Wąjny domowe 1,22, tłum. L. Piotrowicz).

Gąjusz starał się również przeciągnąć na swą stronę proletariat rzymski. Doświadczenia Tyberiusza wykazały, że nie mógł on Uczyć na poparcie plebzu miejskiego. Gąjusz zatem ofiarował proletariatowi rozdział taniego zboża (ier frumentarid).

463