52320 PICT0023 (24)

w zasadzie pod kątom około 45° do kierunku rozciągania. Odchylenia, w nie*' których ziarnach, pasm poślizgu od kierunku działania największych naprę* żeń stycznych wynikają s orientacji ich płaszczyzn łatwych poślizgów. Przy wydłużeniu « = S,5% (rys. 1.31b) widać zagęszczeni© pasm poślizgu i ich krzyżowanie się. Koncentracja odkształceń w narożach niektórych ziaren doprowadziła nawet do powstania pęknięć. Pęknięcie takio w punkcie przecięcia trzech granic jest widoczno w górnym lewym rogu fotografii. Ka ')tograIii pokazanej na rys. 1.31b są również widoczno różnico w odkształcaniu się poszczególnych ziaren, świadczy o tym skrzywienie równoległych rys wykonanych na próbce przed jej odkształcaniem.

Wyjście dyslokacji na granice ziaren, a szczególnie na granice, na których są zgromadzone zanieczyszczenia, jest znacznie trudniejszo niż na powierzchnie swobodne. Zanieczyszczenia wewnątrz ziaren są przeszkodą dla ruchu dyslokacji. Tak więc obecność granic ziaren i zanieczyszczeń na tych granicach i wewnątrz ziaren wpływa również na wzrost naprężeń koniecznych do odkształcenia materiału.

Wartości uplastyczniających naprężeń stycznych dla monokryształów i po likryształótr niektórych materiałów podano w tabl. 1.2.

Tablica 1.1 Wartości uphstycmiającydi napręieu stycznych dli noookrysrtalón I poKkrysztalów niektórych materiałów

Materiał	Uplast-yezniająco naprężeniu styczno t w MPa
	monokryształy	polikryszuły
Aluminium	1,2 -f 2,4	9 -ś- 23
Miedź	1.0	23 -r 46
Nikiel	5,8	53 4-104
2eIato	9.0	94
Srebro	0,6	25
Złoto	0.9	27

O

PRZEBIEG PROCESÓW PLASTYCZNEGO KSZTAŁTOWANIA

Wykonywanie przedmiotów metodami obróbki plastycznej pozwala nadać im nic tylko odpowiedni kształt, ale również wpływać na ich własności użytkowe. Własności przedmiotów zależą bowiem nic tylko od rodzaju użytego materiału, tle również od sposobów i warunków ich kształtowania. Poprawne określenie parametrów procesu technologicznego zapewniającego uzyskanie żądanych Własności półwyrobu wymaga więc znajomości zjawisk, któro zachodzą w odkształcanym materiale.

2.1. ZJAWISKA TOWARZYSZĄCE ODKSZTAŁCENIOM PLASTYCZNYM

Spośród wielu zjawisk występujących podczas procesu kształtowania prted-niotów najbardziej istotne dla technologa i użytkownika są to, które wpływają f sposób znaczący na naprężenia niezbędno do kształtowania, strukturę materiału, własności mechaniczno półwyrobu, stan warstwy wierzchniej, naprężenia własno itp. Ze względu na dużo znaczenie praktyczne wymienionych jawisk, zostaną one omówione szerzej.

1.1. UMACNIANIE DYSLOKACYJNE

Umocnieniem metali nazywa się wzrost naprężeń uplastyczniających wywołany trwałymi odkształceniami.

Zjawisko umocnienia tłumaczy się wzrostem poziomu naprężeń koniecznych wywołania ruchu dyslokacji. Dyslokacjo poruszając się napotykają na swej Jdzc przeszkody. Są nimi innego rodzaju defekty sieci krystalicznej, takio jjk brak atomów w położeniach węzłowych (wakanse), atomy obco i nadinia-

47