54916 skanuj0039 (86)

3.    Umożliwienie obróbki kilku powierzchni z jednego zamocowania i jednym narzędziem, np. przez ujednolicenie promieni (rys. 1.14b).

4.    Zapewnienie swobodnej drogi wyjścia narzędzia, np. przy wykonywaniu gwintów (rys. 1.14c), szlifowaniu otworów (rys. 1.14d) itd.

5.    Unikanie wiercenia otworów w ściankach skośnych, np. przez nadanie kształtu umożliwiającego prostopadle wejście i wyjście wiertła (rys. 1.14e).

6.    Unikanie otworów wymagających stosowania bardzo długich wierteł.

7.    Dobieranie odpowiedniej chropowatości powierzchni w zależności od warunków pracy (np. małą chropowatość należy stosować dla powierzchni współpracujących: czopa i panewki, w prowadnicach, dokładnych gwintach itp.).

Kształtowanie części z tworzyw sztucznych. Rozwój produkcji tworzyw sztucznych oraz uzyskiwanie tworzyw o coraz lepszych własnościach (m.in. wytrzymałościowych) powoduje, że są one coraz częściej stosowane jako materiał na części maszyn.

Z tworzyw sztucznych wykonuje się w zasadzie mniej odpowiedzialne części maszyn, części elektrotechniczne, uchwyty narzędzi itp. Niektóre gatunki tworzyw o wyższych własnościach wytrzymałościowych są stosowane na tuleje łożyskowe, koła zębate itd., a więc na części, w stosunku do których są stawiane dość wysokie wymagania.

Części maszyn z tworzyw sztucznych wykonuje się najczęściej na gotowo, prasując je pod odpowiednim ciśnieniem i w odpowiedniej temperaturze w metalowych formach. Kształty tych części zależą zatem głównie od możliwości wykonania odpowiedniej formy. Podczas projektowania kształtów części z tworzyw sztucznych należy stosować niektóre z zasad dotyczących kształtowania odlewów i odkuwek, np.:

—    stosowanie pochylenia ścianek dla ułatwienia wyjmowania części z form,

—    rowkowanie powierzchni równolegle do osi symetrii, będącej jednocześnie kierunkiem prasowania, itd.

W przypadku stosowania części metalowych w postaci wkładek w przedmiotach z tworzyw sztucznych (np. tulejek, nakrętek, wkrętów) kształt tych wkładek powinien umożliwiać unieruchomienie ich w tworzywie.

1.8. Tolerancje i pasowania w budowie maszyn

Wiadomości ogólne. Podczas planowania dokładności wykonania części maszyn należy uwzględniać warunki ich współpracy oraz zamienność części. Warunki współpracy są określone przez rodzaj połączenia: w połączeniach ruchowych części przemieszczają się względem siebie (np. czop wału względem panewki łożyska), natomiast w połączeniach stałych pozostają stale w określonym położeniu (np. koła zębate osadzone na wale). W warunkach produkcji seryjnej i masowej szczególne znaczenie stanowi problem zamienności części, tzn. takiego ich wykonywania, aby bez dodatkowej obróbki można było je

40