57889 skanuj0003 (605)

jobrazowych. Infrastrukturę turystyczną stanowią wyznaczone szlaki przyrodnicze oraz tablice informacyjne.

Powoływanie parków krajobrazowych jako elementów wielkoprzestrzen-nego systemu obszarów chronionych zostało zainicjowane w latach siedemdziesiątych XX wieku przez Państwową Radę Ochrony Przyrody. Są to tereny o wielkich walorach przyrodniczych, estetyczno-kraj obrazowych, historycznych lub kulturowych. Dozwolone jest ich użytkowanie rolnicze i leśne, ale w takim zakresie, aby nie została naruszona zdolność przyrody do samoregulacji. Jedną z podstawowych funkcji parku jest udostępnianie go na potrzeby turystyki rekreacyjnej, zdrowotnej, edukacyjnej, specjalistycznej. Dozwolona jest ograniczona infrastruktura turystyczna z wyjątkiem obiektów wielkokubaturowych. Zgodnie z zaleceniami ekspertów planuje się wyznaczenie stref:

■    użytkowania ekstensywnego (w najcenniejszych przyrodniczych enklawach);

■    użytkowania skoncentrowanego (obszary o największej chłonności);

■    osadnictwa wypoczynkowego (Lijewski i in., 2002; Zaręba, 2006).

Oprócz wymienionych obszarów wielkoprzestrzennych istnieją jeszcze

walory o charakterze „punktowym”, czyli obiekty zajmujące wraz z oprawą krajobrazową powierzchnię od kilku do kilkudziesięciu hektarów. Podlegają one ochronie indywidualnej, a powoływane są na mocy rozporządzenia wojewody lub rady gminy. Należą do nich:

■    użytki ekologiczne (np. oczka wodne, wydmy, skarpy);

■    stanowiska dokumentacyjne (np. nagromadzenia skamieniałości);

■    zespoły przyrodniczo-krajobrazowe;

■    pomniki przyrody (Lijewski i in., 2002; Zaręba, 2006).

10.3. Negatywne skutki turystyki na polskich obszarach chronionych

Bezpośrednie zagrożenia dla parków narodowych i innych obszarów chronionych ze strony turystyki stanowi niszczenie roślinności, fauny, przyrody nieożywionej, gleby, hałas i zanieczyszczenia, pożary oraz zmiany krajobrazu, mikroklimatu i struktury biocenoz (Sokołowski, 1981). Z danych administracji obszarów chronionych wynika, że ruch turystyczny na tych terenach systematycznie rośnie, znacznie przekraczając w niektórych parkach: górskich, nadmorskich i zlokalizowanych w pobliżu wielkich miast, poziom naturalnej chłonności, zwłaszcza w sezonie letnim. W 2001 roku najwięcej turystów odwiedziło

144