58451 skanuj0048 (47)

psychoanalitycznej, aby zbadać, dlaczego męski punkt widzenia dominuje w głównym nurcie kina. Znaleźć można jednak bardziej konkretne wyjaśnienie: że męski punkt widzenia przeważa po prostu dlatego, iż to mężczyźni kontrolują przemysł” (Gamman i Marshment, 1988, s. 143).. Analiza treści może być zatem wykorzystana do poparcia tego stanowiska poprzez ilościowe określenie przewagi męskiego punktu widzenia w kulturze popularnej, podobnie jak inne typy świadectw statystycznych mogą określić fakt męskiej kontroli nad mediami.

Feministyczna krytyka analizy treści nie idzie jednak tak daleko,;] Twierdzi ona jedynie, że ta metoda może tylko dostarczyć statycznego obrazu stosunków płci i stosunków społecznych oraz danych dotyczących reprezentacji kobiet i mężczyzn. Raz jeszcze jest to problem do wyjaśnienia. Mimo iż analiza treści obrazuje sposób przedstawiania obu płci w różnych okresach, to nie wychodzi poza sprawozdania czysto opisowe.,. Nie jest ona zdolna do odpowiedzi na następujące pytania: Skąd się biorą przedstawienia kulturowe? Jak różne typy przedstawień obecnych w mediach łączą się ze sobą? Dlaczego i w jaki sposób przedstawienia te zmieniają się w czasie? Bez jakiegoś rodzaju teorii, trudno w ogólej podjąć próbę odpowiedzi na te pytania. Analiza treści wychodzi z założenia, że przedstawienia w mediach mają charakter zwarty i jednolity, a nie dwuznaczny i sprzeczny, oraz że stereotypy płci pokazywane w me* diach są jasne i spójne, a nie złożone i podatne na różnorodne interpre* tacje.

Analiza treści twierdzi, że jest obiektywna, ale zależy ona od kate* gorii, które sama określa przy badaniach tekstów przekazów. Obiektywność takich kategorii można zatem kwestionować. Mogą one przecież zawierać przesłanki teoretyczne lub polityczne, które podbudowują ogólniejsze stanowisko ideologiczne. Wybór kategorii, na których bazuje analiza treści, zakłada określoną decyzję teoretyczną i wyraża stanowisko polityczne. Wreszcie, jak już to widzieliśmy przy okazji dyskusji o wizerunku kobiet w reklamie, analiza treści nie nadaje się do badania tych przypadków, w których kultura popularnych mediów usiłuje zawiń szczyć sam feminizm albo używa feministycznych żądań i argumentów do celów nie mających nic wspólnego z interesami kobiet.

TEORIA FEMINISTYCZNA, PATRIARCHAT I PSYCHOANALIZA

Umiejętność odzwierciedlania w mass mediach rzeczywistości żyoli kobiet w patriarchalnych, kapitalistycznych społeczeństwach jest waż nym punktem zainteresowań feministek liberalnych; syawisko to można ukazać, odwołując się do metody analizy treści. Obrazuje ona, w jaki sposób kulturowe przedstawienia kobiet, powiedzmy w reklamie, znio kształcają rzeczywistość kobiecego losu, pokazując raczej świat fantastyczny niż realny. Ale jak już wspominaliśmy, same feministki podważają takie ujęcie, pytając, kto właściwie określa obiektywną rzeczywistość, którą przedstawiają media. Doszły one do wniosku, że niektóre stereotypy kulturowe, albo ich elementy, mogą mieć swoje społeczne odpowiedniki w „rzeczywistym świecie” (np. niektóre reklamy kierowane są wyłącznie do kobiet, gdyż są one głównymi konsumentkami danych produktów). Skrytykowały także twierdzenie, że kulturowe przedstawienia muszą być albo rzeczywiste, albo nierzeczywiste (przedstawienia kobiet w operach mydlanych trudno zrozumieć, jeśli traktować je jako czysto fikcyjne).

W tle tych odmiennych metodologicznych i analitycznych twierdzeń leży różnica między dwoma typami teorii. Jedne z nich traktują zdolność mediów do odzwierciedlania rzeczywistości jako coś oczywistego; należy jedynie usunąć pojawiające się zniekształcenia. Inne teorie uważają media i kulturę popularną za odgrywające kluczową rolę w procesie konstruowania rzeczywistości. Semiologia, na przykład, zaprzecza, że istnieje obiektywna rzeczywistość, ale twierdzi, że nasza wiedza jest tworem kulturowym dzięki takim kategoriom jak język. Ku takiej właśnie perspektywie zwróciła się współczesna teoria feministyczna. Według feministek, przyjęcie podobnych strategii teoretycznych sprawia, że rzeczywistość nie może być uważana za coś oczywistego. Musi być ona rozumiana jako coś pod wieloma ważnymi względami skonstruowane poprzez procesy kulturowe i ideologiczne. Stąd należy ją analizować z różnych perspektyw teoretycznych — strukturalizmu, psychoanalizy i marksizmu — oraz stosować bardziej odpowiednie pojęcia; jednym z nich jest patriarchat.

Reagując krytycznie na kulturowe przedstawienia wyzwolonej kobiety w reklamach i serialach policyjnych, Baehr dokonuje następującego podsumowania tej kwestii:

Obecność na ekranie bohaterskich kobiet będących dopełnieniem bohater skich mężczyzn prowadzi nas do czegoś więcej niż liczenie. Przywodzi oiih ponownie do pytań o kluczową rolę mediów w tworzeniu znaczenia, konstrukcji i sposobu przedstawiania feminizmu oraz kwestii feministycznych w ramach dyskursu patriarchalnego. [...] Media nie są przezroczyste. Ono nigdy nie odzwierciedlają i nie mogą odzwierciedlać w sposób bezpośredni rzeczywistego świata lepiej, niż robić to może język. Twierdzić, że tak jest [,,,] to zaprzeczać całemu procesowi zapośredniczania, który zawiera zbiór struktur i praktyk przedstawiających ideologicznie przedstawiany przez siebie materiał. Opierając się na behawiorystycznym modelu bezpośredniego •fektu mediów, badania takie prezentują uproszczone, jednokierunkowe i redukcyjne związki między mediami a zachowaniami. Wyraża je twierdzenie, żo media określąją i bezpośrednio wpływąją na to, jak same siebie widzimy 1 juk się zachowujemy jako kobiety w społeczeństwie. [...] Takie podejścio