55132 Strona9

3.3. RODZAJE I ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZENIA WOD

•Przez zanieczyszczenie wód rozumiemy niekorzystne zmiany właściwości fizycznych, chemicznych i bakteriologicznych wody spowodowane wpro--Uwadzaniem w nadmiarze substancji nieorganicznych |(stałych, płynnych, gazowych), organicznych, radioaktywnych czy wreszcie ciepła, które • ograniczają lub uniemożliwiają wykorzystywanie wody do picia i celów gospodarczych.    . V

Zanieczyszczenia wód mogą być naturalne, pochodzące z domieszek zawartych w wodach powierzchniowych i podziemnych (np. zasolenie, zanieczyszczenie humusem, związkami żelaza), oraz sztuczne - antropogeniczne, związane z działalnością człowieka, a pochodzące głównie ze ścieków, a także z powierzchniowych i gruntowych spływów z terenów przemysłowych, rolniczych, składowisk odpadów komunalnych (wysypisk śmieci). Zanieczyszczenia sztuczne dzielimy na biologiczne i chemiczne.

Zanieczyszczenia biologiczne są spowodowane obecnością drobnoustrojów patogennych, np. bakterii, wirusów, glonów, grzybów, pierwotniaków i ich toksyn.

Zanieczyszczenia chemiczne odnoszą się do zmian składu chemicznego i odczynu (pH). Należą do nich: oleje, benzyna, smary, ropa i jej składniki, detergenty, chemiczne środki ochrony roślin (pestycydy), nawozy (głównie związki fosforu i azotu), węglowodory aromatyczne (benzo(a)piren), sole metali ciężkich, silne kwasy, zasady, fenole, krezole (tab. 2.2).

3.3.1. CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH ZANIECZYSZCZEŃ WÓD

Wśród licznych zanieczyszczeń wód najgroźniejszymi są: detergenty, węglowodory aromatyczne i ich pochodne, pestycydy, fenole, fosforany i azotany, metale ciężkie, substancje radioaktywne. Szczególnie szkodliwe są związki chemiczne odporne na rozkład biologiczny i w związku z tym trwale utrzymujące się w środowisku wodnym.

Detergenty to syntetyczne substancje czyszczące, zawierające składnik organiczny obniżający napięcie powierzchniowe, dzięki czemu następuje osłabienie sił wiążących cząstki brudu z podłożem. Detergenty stanowią

Główne zanieczyszczenia chemiczne wód	Źródła chemicznych zanieczyszczeń
Detergenty	Gospodarstwa domowe, pralnie, myjnie Flotacje przemysłowe Przemysł papierniczy, farbiarski, gumowy, szklarski, tekstylny Budownictwo
Środki ochrony roślin, nawozy (głównie azotany, fosforany, chlorki)	Przemysł chemiczny Rolnictwo i leśnictwo
Fenole, krezole	Przemysł chemiczny, spożywczy Ścieki komunalne Rafinerie naftowe, koksownie, gazownie Garbarnie
Związki metali ciężkich (Hg, Cd, Cr, Pb, Mn, Cu, Fe)	Transport samochodowy. Garbarnie Ścieki przemysłowe Metalurgia, górnictwo, hałdy hutnicze, hutnictwo, przemysł zbrojeniowy
Radioizotopy (radu, strontu)	Eksplozje jądrowe, awarie jądrowe, przemysł zbrojeniowy, odpady, ścieki
Węglowodory aromatyczne	Petrochemia, przemysł chemiczny
Benzyna, nafta, oleje, ropa naftowa, smary	Komunikacja i transport samochodowy Transport wodny: żegluga śródlądowa, dalekomorska Awarie i katastrofy tankowców, platform wiertniczych Przemysł paliwowo-energetyczny

główny składnik środków piorących, myjących, zwilżających, stosowanych powszechnie w gospodarstwach domowych oraz w dużych ilościach wykorzystywanych w wielu gałęziach przemysłu, np.: papierniczym, farbiarskim, gumowym, szklarskim, tekstylnym, w budownictwie. Detergenty są bardzo trwałe i nie ulegają biodegradacji¹, czyli rozkładowi pod wpływem organizmów żyjących w wodzie. Ilość detergentów w ściekach stale wzrasta i wpływa hamująco na procesy samooczyszczania się

117

1

Biodegradacja to proces niszczenia (unieszkodliwiania) związków chemicznych szkodliwych dla środowiska w wyniku działania bakterii. Jest wykorzystywana m.in. w biologicznych oczyszczalniach ścieków. Warunkiem zachodzenia procesów biodegradacji jest odpowiednia temperatura oraz brak w ściekach substancji toksycznych (np. niektórych pestycydów, detergentów) dla mikroorganizmów.