60660 skanuj0049

W polskiej teorii andragogicznej takie metody były wskazywane i omawiane. Najpełniejsze ich zestawienie znajduje się w Dydaktyce dorosłych Józefa Półturzyckiego¹, gdzie w odniesieniu do metod nauczania czytamy o różnych odmianach dyskusji (np. seminaryjna, 66), metodach problemowych (np. burza mózgów, metoda sytuacyjna, metoda przypadków, metoda inscenizacji), metodach praktycznych (np. praca z podręcznikiem, ćwiczenia), nauczaniu programowanym. Osobny rozdział zajmują także metody samodzielnego uczenia się: obserwacja, korzystanie z wykładów, korzystanie z dyskusji (rozmów, porad, instrukcji słownych, uwag), poznawanie i rozumienie tekstu, czytanie, korzystanie z podręczników, sporządzanie notatek, wykonywanie ćwiczeń, formułowanie i rozwiązywanie problemów, przygotowanie do wyrażania wiedzy. W starej kulturze nauczania i uczenia się dorosłych nie było zwykle miejsca na ich właściwe wykorzystanie, stąd dominacja metody tradycyjnych, akcentujących przekaz wiedzy, zwłaszcza teoretycznej ńa zasadzie jednostronnej transmisji od nauczyciela do ucznia.

W nowoczesnej kulturze nauczania i uczenia się na pierwszy plan wysuwają się metody, które akcentują aktywność i zaangażowanie uczącego się, stąd często nazywamy je aktywizującymi. Pomiędzy metodami podającymi a metodami aktywizującymi, wyróżnić można grupę metod interaktywnych, w których uczniowie są na zmianę aktywni i receptywni. Przyjmując zatem za kryterium klasyfikacyjne stopień zaangażowania uczestnika w proces dydaktyczny oraz rodzaj uczenia się możemy wyróżnić: metody podające, metody interaktywne oraz metody aktywizujące, co wraz z przykładami prezentuje poniższa tabela.

Tabela 11: Metody w edukacji dorosłych wg Ulricha Mtillera/ Ulricha Papenkorta

Rodzaje uczenia się	Uczenie podające: uczniowie są receptywni	Uczenie interaktywne: uczniowie są receptywni i aktywni	Aktywne uczenie się: uczniowie są aktywni
Uczenie się w i na rzeczywistości	...poprzez pokazywanie: *    demonstracja *    eksperyment nauczycielski *    pokazywanie	... poprzez badanie: *    wycieczka *    wywiad z ekspertem	... poprzez działanie: *    ćwiczenie *    projekt .... poprzez badanie: ^obserwacja *    poszukiwanie *    eksperyment uczniów

Uczenie się przy i na symulacjach i obrazach	... poprzez prezentowanie: *    film/ video *    gra *    wykład z obrazami	... poprzez symulację: *    gra wg planu *    omówienie przypadku	... poprzez symulację: *    odgrywanie ról *    teatr rzeźb *    gra teatralna ... poprzez tworzenie: *    malowanie *    nakręcanie filmów video *    robienie zdjęć *    collage
Uczenie się z wykorzystaniem	...poprzez przekaz:	... poprzez rozmowę:	... poprzez rozmowę:
języka	* wykład	* dyskusja	•rozmowa w kole
	*    opowiadanie *    kierowane	* rozmowa nauczyciela z uczniem	•wywiad partnerski
	fantazjowanie * dyskusja panelowa	* rozmowa w kole	... poprzez mówienie: *    burza mózgów *    odpytanie na kartkach *    graffiti .... poprzez czytanie lub pisanie *    pisanie tekstów *    tekst kierujący *    karty uczenia się •czytanie tekstów

W nowoczesnej kulturze nauczania i uczenia się źródła wiedzy znajdują się przede wszystkim we własnej aktywności uczniów, którą wyzwalają interaktywne i aktywne metody nauczania i uczenia się oraz w przedmiotach i zjawiskach zewnętrznych: podręcznik, materiały przedmiotowe, notatki, Internet, wiedza czerpana z doświadczenia, obserwacji, filmów, fotografii, rysunków. W tej sytuacji rola nauczyciela w idealnej sytuacji sprowadzałaby się do animacji, organizacji i doradzania w procesie kształcenia dorosłych. Rzeczywistość zwykle daleko odbiega od ideału: obciążanie nauczycieli różnymi pozadydaktycznymi obowiązkami zawodowymi, skromne wyposażenie dydaktyczne oraz deficyty kompetencji edukacyjnych uczniów, m.in. w zakresie: umiejętności obserwacji, wnioskowania, uogólniania, a nawet tak podstawowych jak: czytanie ze zrozumieniem, słowne i pisemne formułowanie własnych myśli, powodują, że nadal w edukacji dorosłych mamy do czynienia z dominacją tradycyjnych form i metod dydaktycznych. To pozwala nie dostrzegać lub ignorować problemy z uczeniem się, ale pogłębia edukacyjną niekompetencję uczestników. Wobec wskazanych trudności z jednej strony, i wymagań cywilizacyjnych z drugiej strony, konieczna jest diagnoza problemów z uczeniem się oraz próba zaradzenia im, np. poprzez porad-

123

1

J. Półturzycki, Dydaktyka dorosłych, Warszawa 1991.