62852 skanuj0003 (423)

niem którejś z wymienionych wyżej form nauczania. W przypadku kontrowersji dotyczącej 1 punktu można pogodzić oba stanowiska, jeżeli przyjmie się właściwe rozumienie pojęcia „programu”, jako zestawu odpowiednio uporządkowanych i skonkretyzowanych celów kształcenia stanowiących drogowskaz dla nauczyciela, a nie zestawu wiadomości i rejestru umiejętności, które dziecko musi opanować (z różnych dziedzin wiedzy). Cele te dotyczyć powinny wszystkich sfer osobowości, nie tylko właściwości intelektualnych.

W przypadku 2 również nie można przyjąć jednej z alternatyw za rozwiązanie jedyne. Proces kształcenia, którego celem jest rozwijanie osobowości jednostki (a nie tylko wdrażanie do opanowania różnych sprawności i zdobycia określonych wiadomości) powinien być tak zaplanowany i zorganizowany, aby nauczyciel mógł pełnić w nim rolę organizatora i inspiratora działań dziecka, przy czym działania te powinny mieć różnorodny charakter.

Jeżeli chodzi o przypadek 3 to w procesie nauczania czytania i pisania powinny występować różne formy organizacji pracy dzieci, tak formy „frontalne”, angażujące wszystkie dzieci do tych samych zadań, jak i formy pracy samodzielnej: indywidualnej czy pracy zespołowej. Wybór danej formy powinien być zdeterminowany celami, jakie stawia sobie nauczyciel, właściwościami zespołu dziecięcego, a także możliwościami w zakresie posługiwania się rozmaitymi środkami dydaktycznymi.

Najważniejszym jednak zagadnieniem jest sprawa indywidualizacji w kształtowaniu umiejętności czytania. Wiele badań pokazuje, iż dzieci różnią się pod względem i gotowości do nauki czytania, i sposobu, w jaki uczą się najbardziej efektywnie. Metoda efektywna w przypadku jednego dziecka może okazać się zupełnie niewłaściwie dobrana dla innego. Mathis⁸ stwierdza, na podstawie przeprowadzonych badań o charakterze porównawczym, iż nauczanie czytania i pisania przebiega najczęściej w taki sposób, iż nauczyciel rozpoczyna je od kształtowania umiejętności rozpoznawania krótkich, o prostej budowie słów. Ten etap koncentruje się głównie na technice odczytywania, a nie na rozumieniu znaczeń. Dopiero po opanowaniu przez dzieci umiejętności rozpoznawania słów przechodzi się do kształtowania umiejętności czytania ze zrozumieniem. Według Matisa czytanie w obecnej szkole niewiele się różni od metod stosowanych kilkadziesiąt lat temu: jedyna różnica polega na zwróceniu uwagi na wykorzystywanie różnych metod nauczania czytania łącznie oraz stosowaniu wielu środków dydaktycznych, głównie dla pobudzenia uwagi dziecka.

Ostatnio jednak¹¹ zwraca się coraz większą uwagę na tzw. podejście fonetyczne do nauczania czytania. Uważa się mianowicie, iż dzieci powinny uczyć się najpierw umiejętności rozróżniania dźwięków własnego języka i przeprowadzania różnorodnych operacji na tych dźwiękach, a dopiero potem umiejętności kojarzenia dźwięków z odpowiadającymi im oznaczeniami graficznymi (literami).

p Zborowski¹⁰ uważa, iż wszystkie metody nauki czytania można poklasyfikować biorąc pod uwagę trzy rodzaje kryteriów: logiczne, psychologiczne i fizjologiczne:

1)    kryterium logiczne (elementy mowy pisanej i ich wartości fonetyczne): metoda alfabetyczna, fonetyczna, sylabowa, wyrazowa i zdaniowa;

2)    kryterium psychologiczne (proces psychiczny, jaki zachodzi podczas czytania): metody syntetyczne, gdzie podstawową jest czynność składania, metody analityczne — podstawową jest czynność dekompozycji oraz metody analityczno-syntetyczne;

3)    kryterium fizjologiczne (dominacja któregoś z narządów zmysłowych): metoda słuchowa, wzrokowa, kinestetyczna. /

Cytuje on także klasyfikację przeprowadzoną na Międzynarodowej Konferencji Nauczania Publicznego (Genewą, UNESCO 1949). Wyróżniono tam jedynie dwie grupy metod/ specjalne i eklektyczne JJdetody eklektyczne operują całościami językowymi, ale kładą jednocześnie nacisk na znajomość cech elementów tych całości, ponadto zwraęają uwagę na zainteresowania, uzdolnienia i potrzeby dżieriJMętody specjalne to takie, które kładą nacisk bądź na ujmowanie języka od strony logicznej, bądź psy-chologicznęjJcechy obu rodzajów metod można przedstawić w sposób następujący:

99