63659 P1100542

Rolfa)* paptiia omofclmtych aa rynku finaweowyia 27

Szczególna cechą akcji jest to. że zapewnia ona jej posiadaczowi możliwo^ uzyskiwania zmiennego dochodu obciążonego ryzykiem, ponieważ na dochód z akcji składa się nie tylko dywidenda, lecz także zysk (lub ewentualna strata) wynikający z różnicy między ceną zakupu akcji a ceną jej sprzedaży na wtórnym rynku kapitałowym.

Akcje klasyfikuje się według różnych kryteriów. Istotne znaczenie ma ich podział wynikający z Kodeksu Spółek Handlowych. Z uwagi na sposób przenoszenia tytułu własności do praw majątkowych istnieją akcje:

•    imienne — przeniesienie tytułu własności wymaga zgłoszenia nowego właściciela w zarządzie spółki (wpisuje się go do tzw. księgi akcyjnej i otrzymuje on akcje wystawione na jego osobę).

•    na okaziciela — nie identyfikują bezpośrednio akcjonariusza, a przeniesienie tytułu własności do udziału w spółce odbywa się przez wręczenie akcji; akcje te są łatwe w obrocie, ponieważ nie są rejestrowane w księdze akcyjnej; w Polsce tylko akcje na okaziciela są dopuszczane do publicznego obrotu.

Przyjmując formę pokrycia równowartości akcji za kryterium podziału, wyróżnia się również akcje:

•    gotówkowe, które mogą być pokryte tylko przez wpłatę gotówki o ustalonej sumie pieniężnej.

•    aportowe, które są wydawane w zamian za inne świadczenia majątkowe, a nic za gotówkę; te wkłady niepieniężne to: nieruchomości, wierzytelności, rzeczy fizyczne. przedsiębiorstwa, prawa materialne lub majątek spadkowy.

Ponadto istotny jest podział akcji według zakresu związanych z nimi uprawnień na akcje:

•    zwykłe, które upoważniają do statutowych uprawnień wynikających z ich posiadania;

•    uprzywilejowane, które łączą się ze szczególnymi uprawnieniami dla konkretnych osób. określonymi w statucie spółki i dopuszczają prawną nierówność akcjonariuszy; granice tego uprzywilejowania wyznacza Kodeks Spółek Handlowych. a może ono dotyczyć:

•    otrzymania przez ich posiadaczy stałej dywidendy, która dodatkowo może być większa od dywidendy z akcji zwykłej.

•    otrzymywania dywidendy bez względu na wielkość osiągniętych zysków przez spółkę.

•    zapewnienia tzw. dywidendy skumulowanej, wypłacanej za wcześniejsze okresy, w których spółka nie osiągnęła zysku.

•    pierwszeństwa w wypłacie dywidendy przed wypłatami z akcji zwykłych,

•    przyznania akcjom uprzywilejowanym do 2 głosów (5 głosów do 2000 r.). jeżeli każda akcja zwykła ma tylko jeden głos.

Na rozwiniętych, dużych rynkach kapitałowych wymienia się inne rodzaje akcji bez wyznaczenia ścisłych kryteriów podziału. Są to akcje pierwszorzędne, użytkowe. złote, milczące i groszowe.

Akcje pierwszorzędne to papiery wartościowe najbardziej renomowanych spółek. Wyróżniąją się one względnie stabilną wartością i dywidendą, względnie stabilnym i dużym obrotem oraz wysokim stopniem płynności.

Akcje użytkowe występują w sytuacji, gdy spółka za swoje wcześniej umorzone akcje w ciężar zysku wydaje akcjonariuszom nowe akcje imienne niemającc wartości nominalnej. Posiadacz tych akcji nie jest uprawniony ani do normalnej dywidendy, ani do udziału w majątku spółki (w przypadku jej likwidacji) przed umorzeniem wszystkich akcji. Z kolei ma on prawo — na równi z posiadaczami akcji nieumorzonych — do uczestnictwa w podziale nadwyżki czystego zysku, która pozostanie po wypłacie normalnej (zwyczajowej) dywidendy, a także do uczestnictwa w podziale tej części majątku spółki, która ewentualnie pozostaje po pokryciu pełnej wartości nominalnej wszystkich akcji oraz innych czynności przysługujących akcjonariuszom.

Akcje złote to specyficzny rodzaj akcji uprzywilejowanych. Ich posiadacze mają prawo weta w bardzo ważnych strategicznych decyzjach dla spółki, a dotyczących np. połączeń i podziałów spółki oraz jej nowych emisji papierów wartościowych.

Akcje milczące całkowicie odbierają ich właścicielom prawo głosu na walnym zgromadzeniu, a zatem nie mogą oni mieć wpływu na zarządzanie spółką. Walory te mogą emitować małe i średnie spółki w celu zabezpieczenia się przed spekulacyjnym wykupem pakietów kontrolnych przez dużych konkurentów.

Akcje groszowe to walory o bardzo niskim nominale (poniżej I PLN) i malej wartości rynkowej, ale nie należy ich kojarzyć bezpośrednio z bankrutującymi firmami. Celem emisji akcji groszowych jest oczekiwanie szybkiej ich dystrybucji, z uwagi jednak na dużą dostępność wśród szerokiego kręgu nabywców mogą być one przedmiotem transakcji spekulacyjnych.

Prawo do akcji (PDA) to jest jednostkowy zbiór praw przysługujący akcjonariuszowi wobec spółki w okresie między upublicznieniem spisu subskrybentów, którym przydzielono akcje, a otrzymaniem akcji. Prawo to wprowadzono z uwagi na długi okres, jaki upływa od momentu zapisania się na akcje nowej emisji, oferowane w publicznej subskrypcji, do ich pierwszego notowania na giełdzie. Okres ten może zniechęcać wielu potencjalnych inwestorów do nabywania nowo emitowanych akcji, ponieważ inwestorzy zdają sobie sprawę z faktu, że najpierw musi nastąpić formalny przydział akcji, potem ich rejestracja w sądzie, a następnie w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych i dopiero wówczas może rozpocząć się ich notowanie nu giełdzie. W sumie może to trwać kilka tygodni.

Podstawową zaletą praw do akcji (PDA) jest fakt. że mogą one być przedmiotem obrotu już po kilku dniach od momentu przydziału akcji. tj. przed ich zarejestrowaniem w sądzie. Zatem PDA dają możliwość wycofania się z dokonanej inwc-