P1100541

24 Immmq iynku ftapiUtow^>o

• rynku pierwotnego (nabywane bezpośrednio od emitenta lub subemitenta usługowego) i rynku wtórnego (nabywane od inwestorów chcących sprzedać patia-dane Już papiery);

• dopuszczone do obrotu na rynku publicznym i niedopuszczone do obrotu na rynku publicznym (papiery rynku prywatnego), a więc mające różny stopień zbywalności i bezpieczeństwa.

Generalnie, zgodnie ze współczesnymi tendencjami na rynkach finansowych, należy wyróżnić trzy podstawowe grupy instrumentów rynku kapitałowego. Są Co:

•    tradycyjne papiery wartościowe głównie o charakterze udziałowym (akcje, certyfikaty inwestycyjne) i wicrzytelnościowym. czyli dłużnym (obligacje, bony. listy zastawne);

•    instrumenty pochodne, czyli pochodne papiery wartościowe;

•    specyficzne instrumenty finansowe, które są konstruowane i stosowane w miarę potrzeb rozwoju rynków kapitałowych przy uwzględnieniu procesów ich globalizacji (Powszechne Świadectwa Udziałowe NFI. kwity depozytowe: amerykańskie, globalne i azjatyckie).

Wraz z rozwojem rynków finansowych i pojawianiem się coraz to nowych instrumentów pojęcie papieru wartościowego jest coraz częściej wypierane przez pojęcie instrumentu finansowego (czyli swoistego kontraktu między stronami, regulującego zależność finansową, w jakiej pozostają obie strony).

1.2.1. Tradycyjne udziałowe papiery wartościowe

Akcja u> papier wartościowy stwierdzający udział jego posiadacza (akcjonariusza) w majątku spółki akcyjnej, która jest własnością akcjonariuszy. Zakup akcji oznacza zatem ulokowanie w spółce akcyjnej pewnego kapitału i każdy, kto posiada choćby jedną akcję spółki, jest właścicielem części jej majątku. Każdy akcjonariusz. jako współwłaściciel spółki, ma tzw. prawa majątkowe, które nie mają żadnego czasowego ograniczenia, ponieważ akcje emitowane są na czas nieokreślony. Akcje określonej spółki mają jednakową wartość nominalną, są zbywalne, niepodzielne i przynoszą zmienne dochody. Akcje spełniają funkcję instrumentu finansowania. powstawania i rozwoju przedsiębiorstw, a zarazem funkcję instrumentu lokat wolnych środków pieniężnych.

Zgromadzenie akcjonariuszy wybiera władze spółki i podejmuje zasadnicze decyzje dotyczące jej działalności. Od liczby akcji posiadanych przez każdego akcjonariusza zależy liczba głosów, jaką dysponuje na walnym zgromadzeniu. Uprawnienia akcjonariuszy są określone w Kodeksie Spółek Handlowych i w statucie danej spółki. Do głównych uprawnień akcjonariuszy należą:

•    Prawo do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy i prawo do glosowania (osobiście lub przez przedstawicieli). Walne zgromadzenie to najważniejszy organ władzy w spółce akcyjnej. Prawo do udziału w tym zgromadzeniu oznacza prawo do głosowania, czyli możliwość wpływu na najważniejsze decyzje spółki dotyczące kierunków jej rozwoju, wyboru władz, sposobu zagospodarowania wypracowanego zysku itp. Są inwestorzy, głównie instytucjonalni, którzy posiadając kilkadziesiąt procent akcji, mają głos decydujący w rozstrzyganiu losów (perspektyw) spółki. Są również drobni inwestorzy instytucjonalni. których wpływ na decyzje walnego zgromadzenia jest tylko symboliczny. Możliwa jest jednak sytuacja, w której duża liczba drobnych akcjonariuszy może przesądzić o podjęciu konkretnych decyzji na walnym zgromadzeniu.

•    Prawo do dywidendy, czyli do udziału w zysku rocznym spółki. Wysokość dywidendy przypadającej na każdą akcję zależy od wielkości wypracowanego zysku i od tego, jaką jego część walne zgromadzenie akcjonariuszy przeznaczy na dywidendę. Zysk przeznaczony do podziału jest rozdzielany w stosunku do wartości nominalnej akcji. Jednak wyplata dywidendy nie jest pewna i powszechnie stosowana. Wynika to z tego. że zysk wypracowany przez spółkę — stanowiący najtańsze źródło kapitału — pozostawiony w spółce może w przyszłości w mniejszym lub większym stopniu spowodować jej dynamiczny rozwój. Dywidenda jest jednak ważną zachętą do kupowania akcji, a więc dużo spółek decyduje się na jej wypłatę. Akcjonariusze mogą jednak zrzec się dywidendy i przeznaczyć ją na rozwój spółki.

a Prawo poboru akcji nowej emisji, które oznacza przywilej pierwszeństwa przy zakupie nowych akcji przez dotychczasowych akcjonariuszy. Prawo to jest ważne. ponieważ w przypadku objęcia takiej emisji przez nowych akcjonariuszy wystąpiłoby tzw. rozwodnienie kapitału, a więc procentowe zmniejszenie udziału dotychczasowych akcjonariuszy w relacji do całkowitej sumy kapitału akcyjnego. Korzystając zatem z prawa poboru, mogą oni zachować dotychczasowy stan posiadania w spółce akcyjnej. Główną cechą prawa poboru jest to, że może ono stanowić przedmiot obrotu jako samodzielny papier wartościowy. Wynika z tego, że dotychczasowi posiadacze „starych" akcji mogą zrezygnować z prawa objęcia nowych akcji i sprzedać to prawo na giełdzie. Z kolei ci. którzy chcą kupić akcje nowej emisji spółki — a wcześniej nic byli jej akcjonariuszami — mają taką możliwość, kupując prawa poboru.

•    Prawo do uczestnictwa w podziale majątku spółki w przypadku jej likwidacji. Akcjonariusz jest uprawniony do żądania zwrotu przysługującej mu części majątku spółki w sytuacji, gdy jest prowadzone wobec niej postępowanie likwidacyjne. Majątek spółki, który pozostał po zaspokojeniu wierzycieli, jest dzielony między akcjonariuszy w relacji do dokonanych przez każdego z nich wpłat na kapitał akcyjny.