61905 P1070864

32

sklepienia 1676; 1698 kaplica uszkodzona powodzią, po czym remontowana; 1703 przeniesione z niej nagrobki i usunięte z dachu „wieżyczki” (kryte miedzią, może zwieńczenia przypór?). 1715—16 nowy ołtarz projektu Pompea Ferrariego, 1749 zastąpiony* następnym, lub tylko uzupełniony przez rzeźbiarza Jana Wayd icha. Sklepienie uszkodzone pożarem katedry 1772, naprawione 1795 przez malarza Wyszkowskiego, z tego czasu nowy ołtarz wyk. pnzez budowniczego Jana Erteila i rzeźbiarza Rybińskiego. 1834 kaplica przeznaczona na mauzoleum pierwszych władców: Mieszka I i Bolesława Chrobrego, wzniesiona do 1837 z wykorzystaniem większości starszych murów obwodowych, z wnętrzem w stylu romantycznego historyzmu, projektu Franciszka Marii Lanciego z Krakowa, przy udziale głównego fundatora Edwarda Raczyńskiego, autora ideowych i artystycznych założeń projektu. Wystrój i wyposażanie kaplicy do 1841. Wnętrze restaurowane 1882 i ponownie 1912 pod nadzorem arch. Stefana Cybichow-skiego; 1953—55 restauracja wystroju przez malarza Edmunda Jagielskiego. Układ wnętrza wzorowany na architekturze bizantyjskiej (im.i. San Vdtale w Ravennie), na rzucie owalnym, wpisanym od wsch. w trójboczne zamknięcie starszej kaplicy, o osi załamanej względem osi kościoła; owal nakryty spłaszczoną kopułką opartą na kluczach ośmiu wysokich przyściennych arkad; w ich łuki wpisane od wsch. trzy okna, od zach. empory, poniżej konchowe nisze, a na osi wejście i płaska wnęka ołtarzowa. Nasze na osi poprzecznej pogłębione, w nich sarkofag (od pd.) i pomnik (od pm.) Mieszka I i Bolesława Chrobrego, powyżej ślepe arkady z malowidłami. Architektura wnętrza z bogatą dekoracją rzeźbdar-

67    sko-sztukatorską, polichromią i złoceniami (fig. 67); dekoracja stylizowana na romański ornament drzwi gnieźnieńskich lub na wzór późnogotyckiej wici. W konchowych niszach pionowy podział na segmenty przerwany fryzami z medalionów z malowanymi popiersiami aniołów; dołem cztery spośród nisz wy-

68    pełnione ławkami o maswerkowych zapieckach. Okna (fig. 68) i prześwity galerii emporowej z trójpodziałem maswerkowym (w oknach witraże geometryczne pocz. w. XX firmy „Poli-chromia” w Poznaniu). Filarki przyścienne między arkadami akcentowane spiralnie laskowanymi kolumienkami; nad ich roślinnymi kapitelami imposty z orłami w gniazdach, na impostach postacie stojących aniołów u nasady pendenty-wów, na których medalionowe tarcze z herbami kapituł ośmiu najstarszych polskich diecezji; powyżej, u nasady ko-

157 puły, fryz z 34 herbów rodów rycerskich. Kopuła (fig. 157) złocona z polichromią enkaustyczną wyk. przez malarza

Miillera z Berlina, wg koncepcji Edwarda Raczyńskiego ł projektu Franciszka Marii Lanciego, z popiersiem Pantokratora w tondzie wpisanym w owal otoczony uskrzydlonymi głowami cherubinów i serafinów i poniżej z kręgiem dwudziestu postaci świętych i błogosławionych polskich. Posadzka mozaikowa z rozetą neogotycką i imionami Mieszka I i Bolesława w otoku (fig. 69), projektu Franciszka Marii Lanciego 69 1834, wyk. 1840 w Wenecji przez Liboria Salandriego, ułożona 1841 przez Dawida Cristofoliego z Wenecji. Wejście do kaplicy z ambitu, z portalem barokowym, może ok. 1738, ujętym pilastrami zwieńczonymi przerwanym przyczółkiem, w którym tablica z orłem Piastów wyk. 1957 przez Franciszka Gdeczyka. W ścianie od strony ambitu fragment profilowanego ościeża wielkiej, starszej (?) arkady do kaplicy. Krata w wejściu późnobarokowa (fig. 149), zapewne 1738, dwuskrzydło- 149 wa ze zwieńczeniem. — Ołtarz wpisany we wnękę arkadową z obrazem mozaikowym Matki Boskiej Wniebowziętej wg Tycjana (fig. 234), wyk. 1838 przez Liboria Salandriego w We- 234 necji, z fundacji Konstancji z Potockich Raczyńskiej (obraz rozbity na wystawie w Berlinie i powtórnie zestawiony przez autora 1843), w neorenes ans owym obramowaniu; mensa wyk.

1841 przez Oskara Sosnowskiego, marmurowa, z podziałem frontu i boków na arkadkowe nisze, w których figurki dziesięciu świętych dziewic. Sarkofag Mieszka I i Bolesława Chrobrego projektu Franciszka M. Lanciego wg wskazówek Edwarda Raczyńskiego, wyk. i ofiarowany 1840 przez Oskara Sosnowskiego (fig. 481); neogotycki, z piaskowca, z frontem 481 rozczłonkowanym pięcioma trójlistnymi maswerkowymi ar-kadkami powtórzonymi wg reliktów tumby Bolesława Chrobrego, fundowanej przez Kazimierza Wielkiego, a zniszczonej ostatecznie 1790; dwa z tych reliktów w formie półplastycz-nych figur w arkadkach po prawej stronie: Chrystus ze sceny Koronacji Matki Boskiej (fig. 333) i św. Piotr (fig. 331); trzeci 333, relikt: uszkodzona rzeźba Matki Boskiej ze sceny Koronacji (fig. 332) w zbiorach Muzeum Historii Miasta Poznania w ra- 332 tuszu; dalsze trzy postacie apostołów dłuta Oskara Sosnowskiego; boki sarkofagu ujęte parami kolumienek, nad którymi nad wierzchnią płytą ster czyny; z boku płyty inskrypcja między dwoma smokami, wyżej fryz z przecinających się arkadek. W arkadzie nad niszą z sarkofagiem obraz Bolesław Chrobry i Otto III u grobu św. Wojciecha, wyk. i ofiarowany 1840 przez Edwarda Brzozowskiego. Pomnik Mieszka I i Bolesława Chrobrego z brązowymi posągami obu władców (fig. 482), sygn. przez Chrystiana Raucha z Berlina, wyk. 482 przez autora przy pomocy jego uczniów Alberta Wolffa i Gus-