65187 skanuj019g

sztuka wyrażania swojego zdania i argumentacji. Uczy ona szacunku dla przekonań innych osób. Temat dyskusji musi być jednoznacznie sformułowany przez nauczyciela, jednocześnie umożliwiający ujawnienie się różnych punktów widzenia na daną kwestię. Dyskusję powinno rozpoczynać takie pytanie,' ha które nie ma jednoznacznej lub łatwej odpowiedzi, rozwijając myślenie dywergencyjne. Na przykład na pytanie „Co to jest ekologia?” można mniej lub bardziej dokładnie, ale na pewno jednoznacznie odpowiedzieć, tym samym to pytanie nie nadaje się do dyskusji. Natomiast pytanie oparte na stwierdzeniu: „Ekologia a skuteczne środki ochrony roślin” wywoła na pewno różnorodność opinii jej uczestników.

Podczas dyskusji nauczyciel (który kieruje dyskusją) odpowiada za:

•    kontrolowanie zgodności dyskusji z jej tematem,

•    zachęcanie wszystkich słuchaczy do uczestniczenia w dyskusji,

•    wyjaśnianie wszystkich dwuznaczności powstałych w wyniku dyskusji

•    podsumowanie wypowiedzi uczestników po zakończeniu dyskusji.

Pytania i odpowiedzi - jest to metoda aktywizująca uczestników zajęć. Stosując ją należy pamiętać, że pytania powinny być skierowane do wszystkich uczących się. Należy również starać się uaktywniać najbardziej biernych słuchaczy. Pytania są odpowiednie:

•    w fazie początkowej zajęć - wówczas koncentrują uwagę słuchaczy, diagnozują początkowy zasób wiedzy i umiejętności uczestników. Dają nauczycielowi możliwość poznania sposobów myślenia i skojarzeń słuchacza (np. Z czym Wam się to kojarzy...; Co Wam to przypomina...; Jak to będzie działać...; Co się dalej stanie...; Co to znaczy?). Pytania te mają charakter kreatywny, o ile nie będziemy domagać się dokładnego brzmienia definicji. Te „poszukujące pytania” wymagają tolerancji dla każdej odpowiedzi. Nauczyciel nie dyskwalifikuje żadnej odpowiedzi, ewentualnie naprowadza i ukierunkowuje uczestnika na właściwe rozwiązanie zagadnienia. W grupie zawsze znajdzie się ktoś, kto WIE, a poprzez te wspólne poszukiwania i pewien zabawowy nastrój zostaje utrwalona wiedza. W przypadku, gdy próby uczestników będą kwitowane lekceważącym komentarzem gotowość do poszukiwania odpowiedzi i podejmowania prób - zaniknie.

•    gdy, nauczyciel chce sprawdzić przyrost wiedzy w trakcie zajęć lub ewentualnie ponownie skoncentrować uwagę słuchaczy. W tej fazie warto stosować pytania prowokacyjne — sprawdzające stopień pewności i przyswojenia materiału (np. A co by było gdyby...).

•    w fazie podsumowującej zajęć bądź jako narzędzie ewaluacji po kilku spotkaniach.

Pokaz. Demonstracja. Wizualizacja - ta metoda jest znana i używana od lat. Pomoce wizualne to: filmy, slajdy, grafika komputerowa, modele, obrazy, plakaty, mapy, tablice, plansze, schematy, ilustracje... Tego typu środki dydaktyczne są bardzo potrzebne dla wzmacniania efektywności uczenia się, zwiększania atrakcyjności zajęć i motywacji uczących się. Dla niektórych słuchaczy są one podstawowymi źródłami wiedzy (np. dla wzrokowców). Obraz jest trzykrotnie bardziej skuteczny niż samo słowo, a słowo w połączeniu z obrazem oddziałuje sześciokrotnie silniej niż samo słowo. 75% wiedzy nabywa się drogą wzrokową.

W stosowaniu pomocy wizualnych trzeba pamiętać, aby były one wprowadzone w odpowiednim czasie, zaś uwaga została nakierowana na odpowiednie elementy. Przygotowując się do zajęć z wykorzystaniem pomocy wizualnych (zwłaszcza filmów) nauczyciel powinien opracować kilka pytań, które będą pomocne w zrozumieniu treści filmu oraz zwrócą uwagę na istotne zagadnienia w nim występujące.

Należy również nie zapominać o dynamice odbioru środków wizualnych: film ponad 15-minutowy zaczyna być nużący dla odbiorców. Nadmiar ilustracji, obrazków itp. - powoduje także chaos informacyjny. Słabe przygotowanie techniczne (niesprawny sprzęt, słaba jakość techniczna materiałów) - wywołuje znudzenie lub rozbawienie, czyli dekoncentrację.

Nauczyciel powinien pamiętać o tym, żeby nie pokazywać wszystkich posiadanych materiałów, ale wykorzystywać te najlepsze - adekwatne do tematu,

0    dobrej jakości technicznej. Nie należy uciekać się do techniki, kiedy można „coś” zaobserwować w otoczeniu naturalnym (wycieczka).

Zajęcia terenowe (metoda praktyczna) - to kolejny sposób na poznanie rzeczywistości. Służą one temu, aby słuchacze mieli możliwość skonfrontowania przyswojonej teorii z praktyką poprzez praktyczne zastosowanie (wykorzystanie w działaniu). W tej metodzie uczący się wracają raz jeszcze do rzeczywistości, którą obserwują badają przekształcają przez pryzmat przyswojonej teorii. Działalność praktyczna ma istotne znaczenie dla efektów uczenia się, pozwala bowiem lepiej i trwalej zapamiętywać wszystkie przyswojone treści.

W metodzie zajęć praktycznych dominuje stosowanie wiedzy w rozwiązywaniu zadań praktycznych. Tak więc na plan pierwszy wysuwa się tu rozwijanie umiejętności stosowania teorii w praktyce, wiążące się jednak stale z rozwijaniem

1    pogłębianiem wiedzy.

Pracując z dorosłymi istotnym jest, aby przekazywać treści w różnorodny sposób, dając szansę uczestnikom wykorzystania własnych zdolności i preferowanych sposobów aktywnego uczenia się.⁵⁰

⁵⁰ Nauczyciel powinien wykorzystać wiedzę na temat zasad kształcenia. Por. J. Pólturzycki, Dydaktyka dla nauczycieli, Płock 2002, s. 151-164.

47