66441 img672

cjach o przeprowadzonym głosowaniu uzyskano w sumie wyraźne przeszacowanie na korzyść SPD.

Nowy sposób pomiaru ciśnienia opinii

Druga osobliwość: overclaiming, czyli zawyżanie danych o głosowaniu na SPD, w okresie po wyborach nie pozostała wartością stałą, tak samo zresztą jak zaniżanie danych dla CDU/CSU. W obu wypadkach mieliśmy prawdopodobnie do czynienia z subtelnymi reakcjami na zmiany klimatu opinii: najpierw, jeszcze na przełomie lat 1972-1973, przekraczające miarę deklaracje głosowania na SPD w ostatnich wyborach do Bundestagu i nierealistycznie pomniejszone dane o oddawaniu głosów na CDU/CSU; potem w zwolnionym tempie zbliżanie się odpowiedzi o głosowaniu na SPD bądź na CDU/CSU do właściwych proporcji. Wycinek z tej serii obserwacji pokazuje rycina 16.

Powolne zbliżanie wyników sondażu do rzeczywistości roku 1976 nie wyczerpuje dynamiki zmian. Na przykład w roku wyborczym 1976 na krótko przed wyborami pojawiła się znowu dawna stłumiona gotowość do ujawnienia się wyborców CDU (ryc. 17).

Ryc. 16. Przeszacowanie lub niedoszacowanie liczby głosów dla danej partii

jako wskaźnik klimatu

Rycina pokazuje, w jakim stopniu w latach 1973-1976 informacje o oddaniu głosu na SPD przewyższały oficjalne wyniki pierwszego głosowania (49 procent, na ryc. podwójna linia ^=), a informacje o oddaniu głosu na CDU/CSU nie sięgały oficjalnych wyników pierwszego głosowania (45 procent, na ryc. linia pogrubiona —). Zauważalna jest tendencja do rosnącej odwagi zwolenników CDU/CSU. Uprawnieni do głosowania, którzy w wywiadzie deklarowali, że oddali głos na CDU/CSU • • • Uprawnieni do głosowania, którzy w wywiadzie deklarowali, że oddali głos na SPD O O O

55% • O    • 55%

50 •

1973

1974

• 50

• 45

• 40

35

30

1975

1976

• 30

Źródło: Allensbacher Archiv, IfD-Umfragen 2089-3004, 3006, 3008-3010, 3012-3023, 3025.

Ryc. 17. Wzrost ciśnienia opinii w walce o wyborców

Zniekształcenia wypowiedzi o decyzji w wyborach w roku wyborczym 1976.

Od wiosny nia deklara w ostatnich	T- 1976 roku za2 cji o oddaniu tygodniach p	— nacza się nov> jłosu na CDU/ -zed wyboram	T- /a tendencja d CSU, najwyra2	1- o zaniża-niej	...
		- T
^#
«	•	• i	1		•
kwiecień	maj	czerwiec	lipiec	sierpień	w • wrzesień

Wyjaśnienie: Rycina pokazuje, w jakim stopniu od kwietnia do września 1976 roku informacje o oddaniu głosu na SPD przewyższały oficjalne wyniki pierwszego głosowania (49 procent, na ryc. jaśniejsza linia ) i w jakim stopniu informacje o oddaniu głosu na CDU/CSU nie sięgały oficjalnych wyników pierwszego głosowania (45 procent, na ryc. linia ciemniejsza mmm ).

Uprawnieni do głosowania, którzy w wywiadzie przyznali się do oddania głosu na CDU/CSU w wyborach do Bundestagu w roku 1972:

Wybór CDU/CSU # # ® Wybór SPD •##

Źródło: Allensbacher Archiy, IfD-Umfragen 3028-3035

Obserwowanie z miesiąca na miesiąc przeszacowania danych dla SPD i niedoszacowania danych dla CDU/CSU przy podawaniu informacji o decyzji w ostatnich wyborach jest dzisiaj w ośrodkach badania opinii publicznej czynnością rutynową, służącą do pomiaru ostrości kontrowersji oraz siły tendencji i polaryzacji. Powrócimy jeszcze do znaczenia tego rodzaju zniekształceń. Najpierw jednak z oglądanego w zwolnionym tempie obrazu lat 1974-1976, czyli z okresu „zwrotu tendencji” odczytamy,

55