68353 skanuj0002 tif

w pytaniu: jak człowiek staje się podmiotem zdolnym do społecznego działania? W centrum procesu socjalizacji znajduje się rozwój i zmiana ludzkiej osobowości, poprzez uspołecznienie i indywidualizację. Procesy socjalizacji warunkują więc sposób osiągnięcia przez jednostkę stanu homeostazy. czyli równowagi psychicznej.

Rodzi się pytanie, czy socjalizacja jest dobrowolnym czy wymuszonym włączaniem oczekiwań społecznych do struktur psychicznych? Klaus-- Jurgen Tillmann'¹ uważa, że socjalizacja jest procesem aktywnego przyswajania sobie przez człowieka warunków środowiska. Dorastający człowiek aktywnie i twórczo kształtuje swoje procesy życiowe i uczenia się, dlatego ludzie nie są ofiarami swojej socjalizacji, ale mają wpływ na samych siebie i na swoje otoczenie, i w ten sposób stają się istotami zdolnymi do działania, stają się aktywnymi podmiotami własnej socjalizacji. Stanowisko takie jest zaprzeczeniem determinizmu społecznego, który zakłada, że socjalizacja to „urabianie" jednostki. Socjalizację, wedhig TS1I-manna, lepiej opisuje koncepcja interakcjonizmu, interpretująca związki pomiędzy jednostką a środowiskiem w następujący sposób: podmiot musi interpretować warunki środowiskowe, przetwarzać i włączać je do swojej koncepcji tożsamości. W efekcie te same warunki środowiskowe mogą być przez różnych ludzi w całkiem odmienny sposób przetwarzane i tym samym mogą prowadzić do różnych „efektów socjalizacji".

Socjalizacja określana jest również jako proces wchodzenia lub wrastania w kulturę^r\ Polega na poznawaniu i przyjmowaniu przez jednostkę tradycji i wzorów kulturowych wyznaczających sposób jej zachowania się. Wynikiem tego procesu jest upodobnienie się jednostki do środowiska społecznego oraz wytworzenie związanych z tym nawyków, przyzwyczajeń i postaw. Socjalizacja jako proces wrastania w kulturę dokonuje się przez przyswajanie przez jednostkę określonych ról społecznych wyznaczonych przez grupę. Czasami socjalizację określa się jako proces oddziaływania grupy na jednostkę⁰.

Wynikiem procesu socjalizacji jest uspołecznienie, które generalnie występuje na trzech poziomach: niskim, średnim lub wysokim, w zależności od zachowania jednostki - zgodnego lub niezgodnego z obowiązującymi w grupie normami społecznymi (lub zachowania zgodnego z normami, ale występującego tylko pod presją grupy).

⁴    Tamża. a 166 i nast ‘    :    ;

⁵    F. Znaniecki. Sot/ologta wychowania. PWN. Warszawa B?3-    .

* Z. Skórny. Proca socjalizacji dzica i mlodzuzy. WSiP. Warszawa 1087. a. 10.

W szerszym znaczeniu socjalizacja to wszelkie oddziaływania grupy na jednostko - zarówno grup konstruktywnych (przekazujących pozytyw ne wartości społeczne), jak i grup destruktywnych (wytwarzających pod kulturo, takich, których normy postępowania są sprzeczne z wartościam reprezentowanymi przez kulturo). Konsekwencją tak szerokiego podej ścia do socjalizacji byłoby stwierdzenie, że jednostki popełniające czyny przestępcze to jednostki, w których również zachodziła socjalizacja, prawidłowa z punktu widzenia mechanizmów psychologicznych. W węższym znaczeniu z socjalizacją mamy do czynienia w sytuacji oddziaływania na jednostko grupy reprezentującej określoną kulturę, co powoduje wystąpienie społecznie pożądanych zmian w zachowaniu się tej jednostki. Oddziaływanie grupy destruktywnej, wytwarzającej podkulturę, jest wtedy powodem zaburzeń w socjalizacji’.

W wyniku procesu socjalizacji jednostka staje się w różnym stopniu przysposobiona do pełnienia różnych ról społecznych. Jednakże w każdym systemie społecznym istnieją role zgodne z jego interesami (np. rola ucznia) oraz sprzeczne z nimi (np. rola gitowca). Wpływy socjalizujące mogą więc przysposabiać jednostkę do pełnienia ról społecznie konstruktywnych lub destruktywnych. Socjalizacjo może także niejako samoistnie, bez udziału specjalnych, celowych zabiegów, zmieniać swój kierunek z pozytywnej na negatywną i odwrotnie, np. gdy dzie< I wane w rodzinie zawodowych złodziei pod wpływem działania różnych przypadkowych czynników społecznych wyrasta na uczciwego człowieka (czyli nastąpiła zmiana pierwotnego kierunku socjalizacji, co można nazwać resocjalizacją).

Procesy socjalizacji wyznaczają więc sposób przystosowania się człowieka do warunków środowiskowych. Ewa Jackowska' definiując pojęcie przystosowania społecznego przyjęła następujące założenia:

-    pojęcie „przystosowanie społeczne" odnosi się do relacji, jakie zachodzą między jednostką a otoczeniem społecznym,

-    problematyka przystosowania społecznego wiąże się z dynamiką rozwoju psychicznego,

-    najsilniejsze związki między przystosowaniem społecznym a rozwojem psychicznym zaznaczają się w przebiegu rozwoju społecznego.

Autorka wyodrębniła kryteria oceny zachowania się dziecka pozwalające stwierdzić, czy dziecko jest dobrze czy źle przystosowaine.