69235 skanuj0012

78

chociaż lekko niestały w kontrolowaniu wysokości własnego głosu -mógł on rozpoznawać glosy innych i potrafił dokładnie odtwarzać dźwięki języka angielskiego i walijskiego, którymi posługiwali się członkowie książęcej świty. Wyjaśnienie tego przypadku, jakie dał Bulwer, było ściśle racjonalne. Odrzucił on mianowicie „ową rzekomą niezawodną współczulność nerwów słuchu i mowy”, która, jak „z przekonaniem twierdziło wielu lekarzy, jest jedyną przyczyną, dla której człowiek głuchy od urodzenia jest w następstwie tego niemy; ... tymczasem kiedy ów szlachcic miał przed oczami okulary dla uszu, przez co ustała zależność, jakiej podlegała mowa od strony słuchu, nie pozostała żadna oznaka współczulnego związku milczenia pomiędzy językiem i uchem, lecz wypuszczony na swobodę język okazuje się wolny i rządząc się swoimi prawami porzuca bezużyteczne ucho, a dzięki sztuce wchodzi w przyjacielski i sojuszniczy, słuchowy związek z okiem, które teraz przechodzi nieoficjalnie adsuccedaneum, czyli staje się ąuid pro quo dla ucha”^{1 2}.

Po zetknięciu się z tym przypadkiem wyćwiczenia oka i umysłu „w pojmowaniu widzialnych dźwięków mowy”³, zebrał Bulwer na podstawie literatury i doświadczenia większą ilość innych przypadków, pokazujących - jak to ujął - „jak przedmioty przynależno do pewnego zmysłu mogą być poznane przy pomocy innego”, i jak ta „wspólnota pomiędzy zmysłami” otwierała „inne drogi prowadzące do mózgu”⁴, dzięki którym mogli się porozumiewać ludzie pozbawieni normalnego aparatu zmysłowego. Za Feliksom Platerem cytował on przypadek „pewnego opata, którego ślepym, niemym 1 głuchym uczyniła złośliwość francuskiej choroby”, i z którym można się było porozumieć jedynie „przez rysowanie litor na jogo nagim ramieniu" przy pomocy palca lub kawałka drewna. Innym przypadkiem, w którym dotyk wynagradzał braki innych zmysłów, był casus pomysłowego angielskiego dżentelmena „który, ogłuchnąwszy z powodu jakiejś choroby,

§

I mimo to wyczuwa iłowa i - mając jakby oko w palcu - widzi znaki w ciemności, a żona jogo rozprawia z nim doskonale za pomocą jakiejś dziwnej artrologil lub toż alfabetu mającego za podstawę stawy jego | palców; nocą ujmuje go ona za rękę i w ten oto sposób może dokładnie I z nim rozmawiać, biorzo on bowiem za litery stawy, których ona I dotyka, składa jo w słowa i w lot pojmuje to, co ona chciałaby mu przekazać”⁵.

Bulwer uczynił interesujące spostrzeżenie, że „gdyby mowa była |[ czymś naturalnym dla człowieka, to z tej przyczyny ludzie głusi i niemi t; od urodzenia (przy czym język ich jest zazwyczaj nieskrępowany) mogliby wypowiadać się za jej pośrednictwem nie słysząc i nie ucząc ' się”, tak więc „najbardziej bezsporny dowód przeciwko naturalnemu I charakterowi jakiegokolwiek języka to fakt, że ci, którzy są w natural-1| ny sposób głusi, nie mówią w ogóle”⁶. Inną zasadniczą kwestią, jaka wypływała z owego eksperymentowania z przyrodą, polegającego na | wykorzenianiu poszczególnych zmysłów, była kwestia, którą w głośny ! sposób omawiał John Locke⁷: co spostrzegłby człowiek, który urodził

1

New York 1984; Id., Thi Druf li^xptrl§no0, (lumhildga, Mma*. I9H4.

2

   Philocophus, 8. 113-114.

3

   Ibid., s. 181-183. Wypowiedz,lium słowu moim byó „widziano" na większą odległości szybciej niż słyszano. Powiem mi‘i| |u iy|mlei, Kluchy od urodzeniu, opowiadał mi, że jako student przy pomocy lorimlkl u/ętln iiibgl „odczytywać" rozmowy dziewcząt prowadzone w bursie położonej w pewm>| odllglolot od burty dln mężczyzn, gdzie mieszkał.

4

⁴⁴ Ibid., s. 64-76, zn. A 3.

5

Ibid., 8. 106-107. Na temat dalszych rozważań dotyczących tego problemu p w Anglii, zob. William Holder, Elements of Speech: an essay of inąuiry im o the natural |<' production of letters: wlth an appendix concerning persons deaf and dumb, London 1969; i John Wallis, A Letter of Doctor John Wallis to Robert Boyle Esq., concerning the said l Doctors Essay of Teaching a person Dumb and Deaf to speak, and to understand I. , a Language: together wlth the success thereof, madę apparent to his Mąjesty, the Royal Society, and the Unlverslty of Oxford, „Philosophical Transactions”, V, 1670, |i.-' 8. 1087-1099; Holder, A Supplement to the Philosophical Transactions of July, 1670: With some reflections on Dr. John Wallis, his letter there inserted, London 1678; Wallis, Wy A Defence of the Royal Society, and the Philosophical Transactions, particularly those of § July, 1670, in answer to the cavils of Dr. William Holder, London 1678; Id., Grammatica j|; linguae anglicanae, cui praefigitur, De loąuela, sive de sonorum formatione: tractałus |^: grammatico-physicus, editio sexta. Accessit Epistoła ad Thomam Beverley: de mutis surdisąue informandis, London 1765 (I wyd. Oxford 1653); G. Dalgarno, Didascaloco-Wphus or the Deaf and dumb mans tutor..., Oxford 1680; por. Jo. Conrad Amman, Dissertatio de loąuela ąua non solum vox humana, & loąuendi artificium ex originibus suis eruuntur: sed & traduntur media, ąuibus ii, ąui ab incunabolis sur di & muti fuerunt, jif. loąuelam adiplsci, ąuiąue difficulter loąuuntur, vitia sua emendare possint, Amsterdam || 1700; Wright, 1969; Lane, 1984; Id., 1984; zob. wyżej przyp. 45.

|§'    ⁶ Bulwer, Philocophus, s. 133-135; tabela bez numeru, zn. b. 5; przeciwstawiał on

6

1 się poglądom Montaigne’a.

7

PPy^-'| ⁷ An Essay concerning Humane Understanding, n, 9, London 1690; por. iv M. Von Senden, Space and Sight: The perception of space and shape in the congenitally bllnd before and after operation, London 1960; Crombie, The mechanistic hypothesis...,