72277 skanuj0011 (185)

2-1 ELhMkMY Ml IAMYKI

się musimy uważnie naocznie narzucającej się kategorii moralności i poddać ją wstępnemu filozoficznemu opisowi.

W wyniku tego zabiegu dochodzimy do wykrycia trzech zasadniczych elementów', które w definicji zostały wyrażone za pomocą terminu „ogólne zasady”. Jest to cel względnie cele ludzkiego działania, od osiągnięcia których zależy szczęście człowieka i sens jego egzystencji, następnie właściw e temu działaniu dobro moralne, (względnie zło) oraz odpowiadające mu moralne wartości, a wreszcie moralny imperatyw , nakaz zwany też prawem moralnym, mocą którego człowiek jest obowiązany lub uprawniony do czynienia lub nicczynicnia czegoś. Elementy te każdy na swój sposób - ogarniają i organizują od podstaw całokształt zjawiska moralności i w tym znaczeniu stanowią „ogólne moralne zasady ludzkiego działania”.

Na gruncie wymienionych zasad etyka formułuje na dalszym etapie swych badań odpowiednie „szczegółowe normatywy ludzkiego postępowania”. Do niej należy zatem ustalić określony zespół ocen, w których orzeka, co jest moralnie dobre (na przykład okazywanie szacunku rodzicom jest rzeczą dobrą), norm, mów iących znowu, co czynić należy, a czego unikać (na przykład powinno się szanować rodziców, a nic wolno ich obrażać) i postaw osobowych (na przykład człowiek uczciwy, szlachetny, doskonały). Etyka chrześcijańska spełniając wszystkie wyszczególnione powyżej zadania buduje właściwy sobie normatywny system moralności regulujący postępowanie człowieka w dwu zasadniczych sferach jego życia: indywidualnego I społecznego. Człowiek znajduje więc w nim drogę postępowania, które prowadzi go do osiągnięcia optymalnego stanu dostępnego w jego dążeniu do pełni osobow ego rozw oju.

Aby podane tu objaśnienie terminu „ogólne zasady moralne i szczegółowe normatywy" zabezpieczyć przed niewłaściwym rozumieniem należy zwrócić uwagę na trzy rzeczy. Po pierwsze, zarówno słowa „cci", „dobro" i „imperatyw", jak też towarzysząca im niekiedy przydawka ..moralny" (a więc moralny cel, moralne dobro względnie zło. moralny imperatyw) zakładają potoczne. filozoficznie na razie niesprccyzowanc znaczenie tych wyrazów. Pozwala ono odróżjńć przynajmniej typowe składniki moralności od innych, przynależnych już do pozamoralnych sfer rzeczywistości, nic ujawnia natomiast natury, czyli istotnej treści tejże moralności. Trudno jednak postąpić inaczej we wstępnej fazie rozważań. Filozoficzne pojęcie moralności zalety bowiem od tego. jak się zinterpretuje jej podstaw owe elementy (cci, dobro, imperatyw). Tego rodzaju zaś interpretacja stanowi końcowy rezultat metodycznych analiz filozoficzno-ctycznych, którymi jeszcze nic dysponujemy. Nic chcąc uprzedzać ich wyników wstępne określenie podstaw moralności oprzeć musimy na danych zaczerpniętych z języka potocznego.

Wskazane tu lacje każą uznać zj bezpodstawny zarzut, że etyka wpada w błędne koło, jeżeli podejmuje filozoficzne badanie moralności nie mając wcześniej sformułowanej odpowiedzi na peanie, co to jest moralność \ Wbrew temu stwierdzić należy, że do rozpoczęcia tego rodzaju rozważań wystarcza właściwa potocznemu myśleniu zdolność odróżniania zjawisk moralnych od zjawisk pozamoralnych.

l*o drugie, przyjęte przez nas pojęcie etyki zakłada, że zadaniem etyki nic jest badanie, czy ludzie postępują zgodnie z zasadami moralności czy też nic. ikimi się kierują pobudkami w swoim postępowaniu moralnym, jakim uwarunkowaniom społecznym podlegają ich pojęcia moralne. Krótko mów iąc, etyka nie zajmuje się faktycznym postępowaniem moralnym człow ieka oraz empirycznie poznawalnymi praw ami, które tym postępowaniem rządzą. Jej /udaniem jest ustalić cci, moralirc wartości i imperatywy oraz szczegółowe normatywy tego postępowania.

l'o trzecie, pamiętać należy, że w łaściwym przedmiotem badania etycznego nic jest moralność w sensie któregoś z historycznych systemów moralności. np. moralność chrześcijańska, islamska, buddyjska itd.. ani też próba uprawomocnienia głoszonych przez nie norm i ocen odnośnie do tego, co jest moralnie dobre lub złe i co czynić należy. W stosunku do filozofii moralności pełnią one rolę historycznej tradycji normatywnej i źródła odpowiedniego doświadczenia moralnego. Do tego tematu raz jeszcze wrócimy przy omawianiu zagadnienia metody etyki.

\ /.Hem, co w myśl podanego określenia stanowi właściwe zadanie etyki iko nauki filozoficznej? Zadaniem tym jest przede wszystkim zbudowanie

.......dno-normatywnej teorii ludzkiego działania, czyli wypracowanie

/.i pomocą metod filozoficznego myślenia logicznie spójnego zbioru zdań 11\» /nych. należycie usystematyzowanych i uzasadnionych.

d) Ludzkie działanie

Przez „ludzkie działanie” rozumiemy ogól ludzkich aktów rozumnych. \ item poza nawiasem etyki znajdują się wszystkie akty ludzkie nieświa-d. u i- lub spełnione w stanie skrępowania rozumu lub woli, a więc działa* ..i i, w których człowiek nic wic, co czyni, albo czyni coś /. musu, wbrew «w«»|cj woli.

I*.n OsMiwsk#, PothlawY tuiuki o moralnoici, s 13.