69534 PICT0001 (33)

Dziady

Co się dzieje?

Akcja II części Dziadów opiera się na starym zwyczaju pogańskim - przywoływania duchów, które ujawniają swoje grzechy. Czasem ludzie mogą pomóc zjawom, czasem nie. Koncepcja uczciwego życia według teorii ludowej wynika z dialogów duchów z Chórem, główne zasady Chór powtarza w formie refrenu.

Jak przebiega akcja?

Mamy do czynienia z trzema rodzajami duchów, tym samym grzechów przez nie popełnionych i werdyktów moralnych:

■ Dzieci - duchy o grzechach lekkich. Józio i Rózia proszą zebranych o ziarnko gorczycy, gdyż ich grzechem jest to, że w swoim krótkim, szczęśliwym dzieciństwie nie zaznali goryczy. Czyli aby móc dostać się do nieba - trzeba także zaznać ziemskich smutków, „lekki” żywot wśród zabaw i pieszczot nie uprawnia do szczęścia wiecznego:

Kto nie doznał goryczy ni razu, Ten nie dozna słodyczy w niebie.

m Widmo złego pana - duch o ciężkim grzechu okrucieństwa, pychy i chciwości. Jest to duch pana, który gnębił swoich poddanych, dopuszczał, by

część II

umierali z głodu, teraz zaś oni przemienieni w sowy i kruki nie dopuszczają doń ani kęsa pożywienia, ani kropli wody:

Kto nie był ni razu człowiekiem, Temu człowiek nic nie pomoże - ogłasza Chór, podkreślając nieludzkie postępowanie pana.

■ Dziewczyna - reprezentuje duchy o grzechach średnich. Jej historia jest krótka: była najpiękniejszą w wiosce panną, łamała serca młodzieńców, wyśmiewała ich i igrała z ich uczuciami. Tu pobrzmiewają słowa:

Kto nie dotknął ziemi ni razu, Ten nigdy nie może być w niebie.

Cóż znaczy „dotknąć ziemi”? Ten nakaz najwyraźniej wykracza poza ostrzeżenie przed lek-

Lawa. Opoowieść o „Dziadach" Adama Mickiewicza, reż. T. Konwicki

ccważcniem cudzych uczuć i za- ludzkiej miłości, nie tylko plato-bawą cierpieniem innych. Do- nicznej - to poznanie prawdy tknąć ziemi - to kochać prawdzi- o ludzkich uczuciach uprawnia wic, zaznać ziemskiego szczęścia do szczęścia wiecznego.

Wymowa - wykładnia ludowej moralności

By osiągnąć zbawienie po śmierci, w swoim ziemskim życiu

należy:

■ zaznać goryczy i cierpienia jako cech zwykłego, prawdziwego życia,

■ „być człowiekiem” - czyli współczuć i pomagać innym ludziom,

■ nie wolno uciekać od miłości ziemskiej, od zwykłej rzeczywistości ani też lekceważyć i ranić ludzkich uczuć.

Dziady część IV

część IV rozgrywa się w domu Księdza, nadal w noc Zaduszek. Plebanię odwiedza dziwny gość - Pustelnik. Rozmawia z Księdzem przez trzy godziny:

■ Godzina miłości - w tym czasie mowa jest o tragedii miłosnej, którą przeżył bohater. Wspomina swoją miłość, ślub ukochanej z innym, porównuje swoje dzieje do losów postaci Nowej Heloizy i Cierpień młodego Wertera. Pustelnik rozpatruje pojęcie śmierci i interpretuje ją na trzy sposoby: śmierć ciała, śmierć jednostki ludzkiej dla świata i rodzaj najgorszy - śmierć wieczna, bez nadziei zbawienia, taka, która czeka grzeszników.

■ Godzina rozpaczy - Pustelnik ujawnia swoje imię. Okazuje się, że jest to dawny uczeń księdza, młody człowiek, który rozpacza nie tylko nad niepowodzeniem miłosnym, lecz także nad rozczarowaniem ideowym, którego doznał. Powraca tu kłasycz-no-romantyczna dyskusja o nauce, sile wiary, zabobonach. Gustaw (bo tak brzmi imię Pustelnika) prezentuje i udowadnia pogląd romantyczny, Ksiądz, zgodnie z ówczesną postawą duchowieństwa- pogląd klasyczny. Godzina rozpaczy kończy się zadziwiająco: Gustaw przebija swoje serce sztyletem i żyje dalej. Jak interpretować ów fakt? Może w myśl założeń romanty-