73515 Zdjęcie0243 (9)

Rjrc. 22-24. Błona śluzowa macicy w fazie wydzieiniczej (pow. 220 x jj Widoczny poszerzony gruczoł o nieregularnym kształcie i krętym przebiegu.

Hyc. 22-25. Błona śluzowa macicy w fazie wydzieiniczej (pow. 230 x). Gruczoły wysiane są jedną warstwą komórek walcowatych, których jądra znajdują się u podstawy komórki W świetle niektórych gruczołów widoczna wydzielina (dzięki uprzejmości prof. dr. bab. med. J. Szamborskiego).

Opisanym powyżej zmianom w błonie śluzowej macicy towarzyszy zmniejszenie w tej fazie cyklu liczby komórek dzielących się. Wzrasta natomiast liczba naczyń krwionośnych.

W błonie śluzowej macicy znajdują się dwa rodzaje tętnic. Są nimi leżące w warstwie podstawnej tętnice proste oraz-zaopatrującc warstwę czynnościową tętnice spiralne. ‘Teostatnie w fazie wydzieiniczej powiększają się i ulegają skręceniu. Naczynia żylne są również poszerzone. Występują liczne połączenia tętniczo-żylne.

Dalsze przeobrażenia błony śluzowej macicy uzależnione są od losu uwolnionej do jajowodu w czasie owulacji komórki jajowej.

Jeśli nastąpi jej zapłodnienie i następnie implantacja zarodka w macicy to wytwarzana przez łożysko gonado-tropina kosmówkowa podtrzymuje wydzielanie progesteronu i estrogenów przez ciałko żółte (również łożysko,

szczególnie w późniejszym okresie ciąży, wytwarza progesteron i estrogeny). W takim przypadku faza wydzielnicza ulega przedłużeniu i nie dochodzi do krwawienia miesięcznego.

Jeśli natomiast komórka jajowa nie zostanie zapłodniona, to ciałko żółte w ściśle określonym czasie ulega stopniowemu zanikowi, co prowadzi do zmniejszenia stężenia progesteronu i estrogenów. Wydaje się, że czas trwania ciałka żółtego i początek wystąpienia w nim zmian zanikowych może być związany (przynajmniej u niektórych gatunków) między innymi z obecnością w tej fazie cyklu pewnej ilości estrogenów. Stwierdzono bowiem, źe estrogeny mogą działać miejscowo w jajniku na ciałko żółte jako tzw. czynnik luteolityczny (tj. czynnik regulujący wystąpienie zaniku ciałka żółtego w ściśle określonym czasie). Prawdopodobnie w działaniach luteolitycznych estrogenów pośredniczą prostaglandyny z grupy F (szczególnie PGFjJ.

Zmniejszającemu się pod koniec fazy wydzieiniczej stężeniu progesteronu i estrogenów towarzyszy skurcz i zamknięcie światła tętnic spiralnych, zaopatrujących w krew warstwę czynnościową endometrium* Prowadzi to do niedokrwienia tej części błony śluzowej macicy.

Tętnice proste leżące w warstwie'podstawnej błony śluzowej nie wykazują podobnych zmian, gdyż nie są one wrażliwe, lub są tylko wrażliwe w niewielkim stopniu, na zmiany stężenia progesteronu i estrogenów we krwi Nie został w pełni wyjaśniony bezpośredni mechanizm prowadzący do skurczu tętnic spiralnych leżących w warstwie czynnościowej błony śluzowej macicy. Sądzi się, żc odpowiedzialne mogą być za to prostaglandyny PGF^ których stężenie w tym okresie cyklu miesiączkowego jest bardzo duże.

Istnieje hipoteza sugerująca, że zmniejszenie stężenia hormonów płciowych, a szczególnie progesteronu prowadzi do zmniejszenia stabilności błon lizosomów obecnych w komórkach endometrium. W wyniku działania niektórych uwolnionych enzymów lizosomalnych (fosfolipaz) dochodziłoby w komórce do zwiększenia ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych (prekursorów prostaglandyn), a następnie zwiększonej syntezy i zwiększenia stężenia PGF^.

Skurcz leżących w warstwie czynnościowej tętnic spiralnych i związane z tym niedokrwienie powoduje zmiany martwicze występujące w tej części błony śluzowej. Towarzyszy im obkurczenie błony śluzowej i znaczne zmniejszenie aktywności wydzieiniczej gruczołów. Ich światło ulega zmniejszeniu, a w niektórych komórkach nabłonkowych można zaobserwować wczesne zmiany degenera-cyjne.

Podobne zmiany występują w komórkach leżących na powierzchni błony śluzowej. Okres skurczu tętnic spiralnych trwa przez ostatnie dni fazy wydzieiniczej i wyróżniany jest przez niektórych jako odrębna faza niedokrwienia (ischemii) cyklu miesiączkowego.

Faza złuszcz&nia. Fazazłuszczania(fazamiesiączkowa) trwa 3—5 dni. Rozpoczyna się od nagłego rozkurczu tętnic spiralnych. Gwałtowne wypełnienie krwią naczyń leżących powyżej tętnic spiralnych powoduje pękanie ich ścian. Uwolniona z naczyń krew tworzy wylewy śród-śluzówkowc. Jest to zarówno krew tętnicza, jak i żylna, ponieważ pękanie ścian dotyczy obu typów naczyń krwionośnych.. 9

Krew wraz ze zmienionymi martwiczo fragmentami części czynnościowej endometrium dostaje się do jamy macicy. W tym okresie błona śluzowa jest denka. Jej zrąb łącznotkankowy, naczynia krwionośne z uszkodzonymi ścianami i gruczoły 1 zapadniętym przeważnie Świetle są

772