15100 Zdjęcie0237 (6)

Ryc. 22-19. Fałdy błony śluzowej jajowodu pokryte nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym (a), w którym można wyróżnić komórki urzęsione oraz komórki pozbawione rzęsek (6) (pow. o — 370 x, | — 640 x).

Można w nim wyróżnić komórki urzęsione, migawkowe (iepltheliocytus dliatus) oraz komórki pozbawione rzęsek, bezmigawkowe (epltheliocytus aciliatus),

Ich wzajemny stosunek ilościowy jest różny w zależności od odcinka jajowodu i fazy cyklu płciowego podlegając regulacji hormonalnej.

Komórki urzęsione stanowią mniej więcej połowę wszystkich komórek nabłonkowych pokrywających błonę śluzową jajowodu. Są one szczególnie liczne w lejku i bańce jajowodu. Komórki te mają położone przeważnie centralnie jądro komórkowe kształtu kulistego lub owalnego. Zawiera ono niewielką ilość chromatyny zbitej (hctcrochromatyny) i wyraźne, zazwyczaj jedno lub dwa jąderka. Cytoplazma komórek urzęsionych barwi się słabo kwasochłonnie.

Przypuszcza się, że w zależności od faz cyklu płciowego i wpływu wydzielanych przez jajnik żeńskich hormonów płciowych zarówno wysokość komórek urzęsionych, jak też ich liczba mogą ulegać okresowym zmianom. Najwyższe komórki obserwuje się w fazie owulacyjnęj, najniższe zaś w fazie lutealnej. Przypuszcza się, że zmiany liczby komórek urzęsionych wiążą się jedynie z okresową, odwracalną utratą rzęsek przez niektóre komórki, a nie z zanikiem samych komórek.

Wiadomo, że pobudzające działanie na wytwarzanie oraz odtwarzanie utraconych rzęsek wywierają estrogeny. Dużą liczbę komórek urzęsionych obserwuje się w fazie folikularnej, kiedy stopniowo zwiększa się stężenie wytwarzanych w jajniku estrogenów.

Stwierdzono, że rzęski komórek obecnych w lejku i bańce jajowodu mają zdolność wykonywania ruchu w kierunku jstffiy^maSEy. Ruch len jest jednym z pomocniczych czynników przesuwających komórki jajowe i zarodki w jajowodzie. Jednym z głównych czynników odpowiedzialnych za to są skurcze błony mięśniowej jajowodu. Sądzi się również, że ruch rzęsek komórek leżących na powierzchni strzępków lejka jajowodu może pomagać w wyłapywaniu uwalnianej z jajnika w czasie jajeczkowania komórki płciowej.

U niektórych zwierząt taęść rzęsek ma zdolność wykonywania ruchu w kierunku przeciwnym, tj. od macicy do jajnika. Przypuszcza się, że może to stwarzać warunki przyspieszające ruch plemników w jajowodzie.

Drugim rodzajem komórek występujących w nabłonku jajowodu są komórki bezmigawkowe, wśród których najważniejszymi są komórki wydzielnicze. Komórki te są szczególnie liczne w cieśni i części śródścienncj jajowodu. Mają wydłużone jądro komórkowe^ niekiedy o nieregularnych zarysach, zawierające kilka jąderek. Cytoplazma tych komórek barwi się zazwyczaj intensywniej kwasochłonnie niż w komórkach urzęsionych. Aktywne komórki wydzielnicze zawierają w szczytowej części cytoplazmy liczne ziarna PAS-dodatnie.

Komórki wydzielnicze podlegają również cyklicznym zmianom zależnym od wydzielanych przez jajnik hormonów płciowych. Zmiany te związane są z fazami cyklu wydzielniczego tych komórek. Wyrażają się one różną wysokością komórek oraz różną liczbą ziaren zawierających wytwarzane i wydzielane substancje, a także zmiennym stopniem rozwoju poszczególnych organelli cytoplazr matycznych. Największą aktywność wydzielniczą tych komórek obserwuje się u kobiet tuż przed owulacją, jednak pozostaje ona również duża w pierwszych dniach po jajcczkowaniu.

Komórki wydzielnicze wytwarzają substancje, z których prawdopodobnie część może być wykorzystywaną przez' komórki jajowe i zarodki w czasie ich drogi przez jajowód.

Wśród bezmigawkowych komórek nabłonka jajowodu, oprócz komórek wydzielniczych, opisywane są u niektórych gatunków zwierząt, a także niekiedy u ludzi, jeszcze dwa inne typy komórek. Są nimi tzw. komórki klinowate (ang. peg cells) oraz komórki podstawne, zwane niekiedy komórki niezróżnicowanymi

Komórki klinowate stanowią ok. 0,5—1% wszystkich komórek nabłonka jajowodu i zawdzięczają swoją nazwę charakterystycznemu kształtowi. Szersza część tych komórek, stanowiąca ich podstawę, spoczywa na błonie pod-stawnej; część węższa tworzy wierzchołek komórki. Jądro komórkowe ma kształt stożkowaty, a cytoplazma Jest uboga w organelle. Wydaje się, żc komórki te mogą pojawiać się w nabłonku jajowodu okresowo i podlegać cyklicznym zmianom.

766