74912 strona (176)

do ciała neuronu w nerwach ruchowych, a do zakończenia receptorowego we włóknach czuciowych.

Prąd ten powstaje wtedy, gdy napięcie zewnętrzne jest na tyle silne, by pokonać mechanizm utrzymujący polaryzację na osłonce włókna i obniżyć różnicę potencjałów poniżej potencjału progowego. Silniejsze pobudzenie następuje pod biegunem ujemnym (pod katodą) prawdopodobnie dlatego, że zewnętrzny potencjał osłonki nerwowej ma ładunek dodatni.

Należy rozróżnić co najmniej trzy drogi działania zewnętrznego napięcia elektrycznego na układ nerwowy i mięśnie:

1.    Pieiwsza polega na depolaryzacji włókien odśrodkowego nerwu ruchowego, co inicjuje prąd czynnościowy do mięśnia i powoduje jego skurcz. Prąd czynnościowy wywołany przez zne jest podobny do naturalnego prądu czynnościowego; dzięki temu można ingerować w funkcje mięśni i nerwów. Wywoływanie skurczów mięśni dla celów leczniczych nazywamy elektrostymulacją lub elektrogimnastyką.

2.    Druga to działanie na nerwy dośrodkowe czuciowe. Polega ono na pobudzeniu nerwów czuciowych, m.in. także bólowych. Nie wiadomo jednak, czy dochodzi do pobudzenia tylko przez podrażnienie zakończeń czuciowych (receptorów), czy także przez depolaryzację na przebiegu włókien czuciowych (dośrodkowych). Dośrodkowe impulsy włączają się w skomplikowane procesy w ośrodkowym układzie nerwowym. Możemy uzyskiwać tą drogą działanie korzystne w walce z bólem.

3.    Trzecia polega na pobudzeniu nerwów wegetatywnych. Mechanizm pobudzenia wydaje się najbardziej skomplikowany i jest najmniej znany. Wyrazem pobudzenia są zmiany ukrwienia. Obok odruchów naczyniowych mogą występować pobudzenia innych funkcji wywołane zmianami elektrochemicznymi w środowisku tkankowym.

4.4.2. Prawidłowe i patologiczne różnice pobudliwości

W zabiegach fizykoterapeutycznych pobudza się mięśnie przez nieuszkodzoną skórę, za pomocą elektrod naskórnych. Dokładniejszych badań diagnostycznych i precyzyjnych, pobudzeń celowanych można dokonywać używając elektrod igłowych. Igły te pokryte są materiałem izolacyjnym, tylko końce przewodzące prąd mają odsłonięte. Za ich pomocą można pobudzać nawet pojedyncze jednostki ruchowe. Elektrodami naskórnymi pobudza się mięśnie leżące płytko. Elektrodami igłowymi można sięgać do mięśni i nerwów na każdej głębokości. Elektrod igłowych używa się w wyspecjalizowych pracowniach.

Największą wrażliwość przy pobudzaniu przez skórę wykazują płytko leżące pnie nerwowe, np. pnie nerwu strzałkowego w okolicy główki kości promieniowej, nerwu promieniowego na łokciu i innych. Miejsca te nazywamy punktami moto-rycznymi nerwów. Mięśnie wykazują mniejszą pobudliwość niż nerwy, jedynie w miejscach wnikania nerwów do mięśni występuje zwiększona pobudliwość. Miejsca te nazywamy punktami motorycznymi mięśni. Remak w połowie ubiegłego wieku opracował mapę tych punktów na skórze człowieka. Przedstawiają je ryc. od 4.4 do 4.11.

Pobudliwość w punktach motorycznych słabnie w czasie dłużej trwających porażeń wiotkich, wskutek zwyrodnienia włókien nerwowych. Wówczas należy

176