75876 P1090055 (2)

100

THE BODY AND SOUL IN THE ANTHROPOLOGY OF GREGOR YOF NYSSA

Summary

The paper raiscs one of ihe issues whlch arc prcsent in the writings of Gregory ofNyssa, namcly ihat of ihe relation bctwccn body and soul The above issue is closely nssociatcd with the onthropo-logy of the bishop ofNyssa which is based on a fragment of the book of Genesis that treats about mon bcing created in the image and likeness of God (Gen 1:27). Contrary to Pbilon and Otygencs w ho refer theactofdual cteation to both Gen 1:27 and Gen :7, Grcgory¹ ofNyssa bases his conccption of duai creation e\ciu$ively on the aboee-mcntioncd versc In the conccption of the bishop ofNyssa, the fint cteation relates to man understood as the humankind and it is a creation in the image and likeness, whereas the secood creation is a diviston into sexes (God introduces this dmsion foreseeing man's inclination to sin). With an act of fice will, man selects sin and together with the original sin the biotogical sphete becomes activatcd In spite of continuing in this stale, the corporeal naturę of man is not pciceivcd in a ncgativc way. In the second part of the articlc, the author raiscs the issue in what way the body and soul creaie a unity in man, at the same limę being differentiated in the sphere of its naturę. The conccption piescnted by Gregory of Nyssa is clcarly anchorcd in nco-Platonism The test shows in what way the soul displays its varied activity through the body and in what way the body itself is adjusted through its constitution to the needs of the soul. Through the relation ofbody and soul, Gregory presents the conceplion of man as a dynamie and exceptional bcing as the two orders - the spiritual and the bodily one arc united in man.

NAUKOWE UNIWERSYTETU JAUlbLLUNSMtUU STUDIA RELIGIOLOGICA Z. 39    2006

Daria Szymańska-Kuta Instytut Religioznawstwa UJ

koncepcja zmysłów wewnętrznych z perspektywy

PÓŹNOANTYCZNYCH TEORII PERCEPCJI

Koncepcję pięciu zmysłów wewnętrznych, którą pierwotnie sformułował Orygenes i którą rozwinęła patrystyczna tradycja ascetyczno-mistyczna, rozpatruje się w dwóch podstawowych aspektach, wskazujących jednocześnie dwa możliwe tropy interpretacyjne sygnalizowanego fenomenu. Z jednej strony, odnotowuje się, że zmysły wewnętrzne, wyraźnie odróżnione od cielesnych narządów zmysłowych i niebędące ich prostym odpowiednikiem na innym poziomie, mają charakter metaforycznych określ-ników umysłu. Stanowisko to wydaje się potwierdzać wielu autorów chrześcijańskich, na przykład Dydym Ślepy, który podkreśla, że „wzrokiem duszy" ogląda się wyłącznie „rzeczy niewidzialne", oznaczające przedmioty umysłowe, a tym samym sugeruje, że .oko duszy" (óędakpós lv ą«xQ) jest synonimem organu kontemplacji (fltwpla), definiowanej jako akt czysto umysłowy, wykluczający zaangażowanie zmysłów czy wyobraźni^{1 2}. W takim ujęciu „umysłowy wzrok" - al 1% ą/uxfis óą/etę Orygenesa^{3 4}, óuua Klemensa Aleksandryjskiego² czy wspomniany óęOaApóę tv ipuxq Dy dyma Ślepego - będący parafrazą platońskiej metafory oka duszy (tó tJ)s yuxńs óuua)⁵, sprowadza się do roli figury językowej. Co więcej, operując paradoksem umysłowego zmysłu (paradoksem w optyce platońskiego dualizmu zmysłowe - umysłowe), oryge-nesowska koncepcja pełni funkcję antylogii - typowej figury języka mistyki⁶. Z drugiej

1

¹ Dydym Ślepy, Commentarll In Geneslm 83,12-13; 216,28 - 217,1, \vyd. P Nautin, LDouttc te bu, Sources Chrtticnncs (- SC) 233,244, Poiis 1976-1978 'Otygenes,Commenianum in Emngelium loamu XX, 32 (26), wyd. J.P. Mignę, Patrologiat cuma cafltua Senes Graeca, Parts 1857-1866 (- PG) 14,645.

'Klemens Aleksandryjski,PaedagogtuII,9,PG8,496.

2

So/ula 254A, Państwo 5I9D, 533D Warto przy tym zauważyć, te platońska metafora oka duszy pojawiła su w literaturze chrześcijańskiej za pośrednictwem Pilona i te on nadal jej wyraźne znaczenie mistyczne, czyniąc .tankumysłu"(Tik6mvoias ippa) podmiotem ekstazy kontemplacyjnej Por. Filon Aleksandryjski, Dt<pjfklomu»dł71,wyd. R. Ar na) de z, Parts 1961.

3

’ W lingwistycznym studium tekstów patrystycznych M. Hat! stoi na stanowisku, ze charakterystyczna dla mistyki chrześcijańskiej frazeologia, bogata w wyrażenia zapożyczone z języka opisu doznań zmysłowych, jest dziedzictwem Orygenesowskicj teorii pięciu zmysłów duchowych, która z czasem została zredukowana do

4

zabiegu czysto stylistycznego-M Hart, Lt langage de l’expirience nllgieuse chez Its Pirts grees |w| eadcm.

5

Lt Miljfremeiit du sens ttudes sur l'hermeneutique chritienne d’Orlgine a Gregoire de Nysst, Collcction des

6

etudca aigustiniaines Sćrie Antiąuitć 135, Paris 1993, s. 45-46.