76044 IMG!34 (6)

dziecka w szkole. Istnieją dwa konkurencyjne stanowiska¹’: strukturabo. -funkcjonalne i interakcyjne.

-    | Slrukturalno-funkcionalne - zakłada, że istotą socjalizującego

środowiska szkoły jest przystosowanie do określonych wymiata. nona i reguł odnoszących się do funkcjonowania w roli ucznia. Szkoła postrzegana jest jako miniatura społeczeństwa, a zarazem instytucja, która pośredniczy w przechodzeniu / bycia członkiem rodziny (partykularyzm)do

-    pełnego uczestnictwa społecznego (uniwersalizm). Dobr/c funkcjonujący w swej roli uc/cń jest odtwórcą i naśladowcą nauczyciela, iui tyle silnie zintegrowanym z grupą rówieśników (klasą), aby nauczyć się dopasowywać twoje potrzeby do oczekiwań innych. Szkoła poprzez internalizację urn

K wcrsulistycznych norm i wartości (nastawienie na osiągnięcia, neutralność \ światopoglądowa, specyficzność społecznych ról i zadań), promuje posta-<g wy konformiilycznc, uczy funkcjonowania w dorosłym społeczeństwie, a zarazem chroni jego społeczne status quo. Dzieje się tak, ponieważ dobrze przystosowany do zadań szkolnych i właściwie funkcjonujący wswejrołi uczeń po opuszczeniu szkoły nie będzie gotów ani tcź nie będzie widział potrzeby podejmowania działań ukierunkowanych na zmianę warunków swego tycia, czy modyfikację środowiska lokalnego.

-1 Interakcyjnej- zakłada, żc istotą socjalizującego działania szkoły jest proces komunikacji, htóccfo podstawowym warunkiem jest dzićkaśe « parmeraau rtcnkcji wspólnego systemu symboli (język) Przystosowanie do wymagań szkoły, a w konsekwencji do społeczeństwa zastąpione *■ jest tu aktywnym przejmowaniem wyobrażeń o sobie i otaczającym '• święcie, przebiegającym w procesie porozumiewania się z innymi. Na-Js iladownictwo ustępuje miejsca autokreacji. w którym to procesie chodzi zarówno o podkreślanie i promowanie indywidualności ucznia, jak i two-'i wenie korzystnych warunków dla zmiany otoczenia społecznego w taki sposób, aby w większym stopniu odpowiadało ono potrzebom jednostki Tworzenie tożsamości uczniowskiej opiera się na równowadze między procesami normalizacji a indywidualizacji Konieczny jest pewien poziom przystosowania do norm szkolnego życia, zapewniający możliwość ukończenia szkoły, ak i pewien poziom napięcia w roli ucznia objawiający SK opowm edukacyjnym Podstawą tworzenia obrazu samego siebie jest etykieta dobrego lub złego ucznia, która, jak odkrywają w procesie eduka-

¹    rofd/ułach pr*cy. faklaJau,

cjt uczniowie, /akry tyleż od własnych wysiłków intelektualnych, co od byca właściwie postrzeganym przez nauczycieli. Ci ostatni w kontaktach z wychowankami stosunkowo szybko dokonują typizacji, która staje uf podstawą działań konstytuujących selekcyjną funkcję szkoły. W procesie tym uczniowie dzieleni są na tych. którym szkoła ma zapewniać minimum wykształcenia i na tych, dla których wykształcenie staje się gwarancją dobrego stanu życiowego.

Żadna z zaprezentowanych powyżej koncepcji nie definiuje w sposób pełny i wyczerpujący procesu socjalizacji, zarysowując jedynie jego prawidłowości, których podstawą są różnice rozwojowe wynikające z płci oraz sposobu funkcjonowania w roli ucznia. Wyłaniające się z teoretycznych ujęć procesu socjalizacji wizje szkoły w społeczeństwie zostaną szerzej omówione w ostatnich rozdziałach pracy.

Socjalizacja - wychowanie — nauczanie — zakresy pojęć

Socjalizacja, jak wcześniej wspomniano, jest procesem poprzedzającym czy. według niektórych autorów, zapoćzątkowującynCwychowanicj^koświa-domc, kształtujące oddziaływanie na osobowość jednostki. Zdaniem innych wytłlowanic nie może być rozpatrywane jako skutek czy szczególny przypadek socjalizacji⁷*. Są to pojęcia rozłączne, każde z nich posiada własny zakres znaczeniowy. Jeszcze inni autorzy, jak np. Zbigniew Kwieciński, wprowadzają do rozważań dotyczących podstawowych pojęć pedagogicznych dodatkową kategorię analityczną edukację.;

W rozumieniu tego autora jest ona pojęciem najszerszym, obejmującym wychowanie, a także wszelkie iruae wpływy wywierane przez społeczeństwo ni jednostki i grupy, sprzyjające takiemu ich rozwojowi i wykorzystanlir posiadanych możliwości, by w maksymalnym stopniu stali się twórczymi członkami szeroko rozumianej wspólnoty społecznej¹⁰.

Ma tak szeroko rozumianą edukację, która obejmuje zarówno oddziaływania o charakterze osobowym, jak i instytucjonalnym składa się dziesięć procesów:

" Porównuj prace K. Soinic kiego. W. Okonia czy B. Suchodolskiego. " 7 Kwieciński. Sacjapaio/agia..., op.cit, s. U i nasi.

35