76392 Zdjęcie0228 (5)

Zarówno ćlałko żółte menstruacyjne, jak i ciążowe wytwarzają hormony. Najważniejszym z nich jest progesteron. Jego główne działatiie polega na wywoływaniu w błonie śluzowej macicy zmian, umożliwiających zagnieżdżenie zarodka oraz stwarzających dla jego rozwoju odpowiednie warunki we wczesnym okresie ciąży. Oba rodzaje ciałka żółtego wytwarzają również pewną ilość estrogenów. Ciałko żółte ciążowe produkuje także relaksynę.

Ciałko żółte menstruacyjne (corpus luteum menstruatiofj nls). W celu łatwiejszego opisu zmian zachodzących w rozwoju i zaniku ciałka żółtego w jego życiu wyróżnia się niekiedy 5 okresów:

J. Okres proliferacji i przekrwienia — trwa bardzo krótko. Występuje tuż po pęknięciu dojrzałego pęcherzyka jajnikowego, gdy tworzące ciałko żółte elementy mają jeszcze budowę prawie nie zmienioną. Niektóre komórki pęcherzykowe ulegają podziałom mito-tycznym, a warstwa wewnętrzna osłonki pęcherzyka jest wyraźnie przekrwiona.

W tym stadium rozwojowym pozostałości pęcherzyka jajnikowego tworzące ciałko żółte kurczą się, a jego ściana ulega pofałdowaniu. Komórki pęcherzykowe, błona pod-stawna i komórki warstwy wewnętrznej osłonki ulegają wpukleniu w kierunku środka ciałka żółtego. Jedynie warstwa zewnętrzna osłonki pęcherzyka zajmuje swoje dawne położenie.

2.    Okres- wnikania naczyń krwionośnych. W tej fazie pochodzące z warstwy wewnętrznej osłonki naczynia włosowate wraz z niewielką liczbą elementów łącznotkankowych wnikają pomiędzy komórki pęcherzykowe w kierunku środka ciałka żółtego. Krew wydostająca się z niektórych uszkodzonych podczas jąjecz-kowania naczyń miesza się z pozostałościami płynu pęcherzykowego, tworząc skrzep. Tę postać ciałka żółtego nazywa się niekiedy krwotocznym (corpus haemorrhagicum).

3.    Okres przekształceń, w którym zachodzą zmiany budowy komórek tworzących ciałko żółte. Dotyczą

one zarówno komórek pęcherzykowych, jak i komórek warstwy wewnętrznej osłonki pęcherzyka (ryc. 22-13). Komórki pęcherzykowe ulegają przerostowi, zwiększając swoją objętość. Gromadzą one w cytoplazmie lipidy (zwłaszcza fosfolipidy i cholesterol), a także zwiększają stopniowo zawartość żółtawego barwnika zwanego luteiną.

Komórki te oglądane w mikroskopie elektronowym mają cechy ultrastrukturalne związane z syntezą hormonów steroidowych (ryc. 22-14), takie jak: silnie rozwinięta siateczka śródplazmatyczna gładka, liczne krople lipidowe, a także mitochondria z grzebieniami rurkowatymi oraz wtrętami zawierającymi substancje prekursorowe potrzebne do syntezy steroidów.

W wyniku przekształceń komórek pęcherzykowych powstają duże, jasne komórki luteinowe właściwe, nazywane niekiedy komórkami luteinowymi warstwy ziarnistej (gra-nulosoluteocytuś). Wytwarzają one hormon steroidowy — wspomniany już progesteron. Również komórki warstwy wewnętrznej osłonki pęcherzyka ulegają przekształceniom. Prowadzą one dó wytworzenia drugiego rodzaju komórek ciałka żółtego — komórek paraluteinowych, nazywanych również komórkami luteinowymi oslonkowy-mi |łhecoluteocytus|

Komórki paraluteinowc są o połowę mniejsze, mniej liczne i zazwyczaj nieco intensywniej wybarwione od komórek lutemowych właściwych. Ich ultrastruklura wykazuje duże podobieństwa do tych ostatnich. Przypuszcza się, że komórki paraluteinowe są również zaangażowane w wytwarzanie hormonów steroidowych. Sądzi się, że komórki te (przynajmniej u niektórych gatunków ssaków) produkują estrogeny.

Opisane powyżej trzy okresy rozwoju ciałka żółtego trwają ok. 3—4 dni, licząc od momentu owuiacji.

4. Okres dojrzałości. W tej fazie ciałko żółte jest w pełni wykształcone, a budujące je komórki wykazują pełną aktywność w syntezie hormonów. Jej maksimum przypada na 9—10 dzień po owuiacji.

Ryc. 22-13. Ciałko żółte po zakończeniu okresu prceksztalceń (a i b). Widoczne liczne, duże, jasne komórki luteinowe właściwe oraz mniej liczne, mniejsze, ciemniejsze komórki paraluteinowe, a także elementy tkanki łącznej (pow. a — 105x,b — 480x).