78127 Obraz3 (61)

>

Marchaw	korzenie	karoten •
Czerwony olej palmowy	owoce	karoten, likopine
Kalwina	kwiecie	panina i inne antocyjany
Purpura antyczne	gruczoł ślimaków Hurer brandarls	6,C'-dibrornołodygo
Kwerceton (glikozyd)	kora dąbu malarskiago Quercus cinccorJa	kwercatyna (ZóloieA)
Szafran	kwiecie Crocua sati- VU3	krocyna, krocety-na (karbtanoidy)
Krwawnik pospolity	liście AchUaa millefoUa	chamazulan
Wydzielina mątw ■aspla*	gruczoły niektórych mątw	aaplamelanina
Niableskie grona owocowa	skórki owoców	cenina i inne antocyjany
Orzechy wloekie	Zielone łuski	glukosyd hydro-juglonu

*1 kg barwnika otrzymuje elf z 120 000 owadów

r^łl

2.1.5.3. Barwniki nacuralne

Są to barwno .świątki chemiczna, ktćro tawarto oą w organizmach zwle-rsgcych (w skórze, w organach wewnętrznych, w wydzielinach), w mikroorganizmach (w bakteriach, drotdtach, pleiniach) lub w roślinach (kwiatach, liściach, owocach, w korze, korzeniach, nasionach) - tab. 13.

Tabela 13

Przegląd barwników naturalnych i surowców biologicznych

Surowiec	Występowanie w surowcu	Wyizolowany barwnik
Alkana	korzenie	alkanina
Aloes	sok z liści	barbalolna
Anatos	łuski nasion	cie-bikeyna
Marzanna	korzeń	alizaryna
lndygowieo ferbierski	liście	indygo
Brazylijskie drzewo Żółte	rdzeń pnia	moryna
Bresylijakie drzewo Żółte Caesaipinia	rdzeń drzewa	brazylina
Brazylijskie drzewo błękitno	pion, rdzeń	hemateina, hema-tokaylina
Bawełna	kwiat	gosypltryna, kwarcetyna
Bawełna	nasiona	goaypol
Krew	erytrocyt	hamina, (hemato-porfŁryna)
Pokrzywa, lucerna, szparagi	zielone liście	chlorofile, karoty ny, ksantofile
Akacja CsCechu	drewno i kora	katechu (równicZ garbnik)
Koszonila (pluskwiak)	płyn w ciele owada
	Ćoccus cacci
Curcuma longa	korzeń	kurkuminn
zole ssaków .	woreczek Żółciowy	bilirubina, biliwordyna
Chlrtska jagoda Żółta	kwiecie niedojrzale	rutyna
Laraonla i nermis	liście, pędy krzewu	hanna (lawson)
Zólpisn indyjska	mocz krów karmionych owocem mango	kwas euksantynowy
Olajak rumiankowy	kwiecie	chamazulon i kwas chemazulenowy
Czerwisrt kakaowa	fasole kakaowa	flobafany, antocyjany
	owad Coccua i Uda
Ksrmea	(czerwiąc)
Kukurydza	nasiona	kryptoksantyna

Mt M&f* * ' • * •

Barwniki naturalne występuję w przyrodzie bądt w stanie wolnym, bądt oą ohemioznie związane z cukrami lub białkami. Znajdują się w soku komórkowym (np. antocyjany) lub są powiązane z jakąś strukturą biolo-iglczną (np. chlorofil z chromoplazmą rośliny, a hemoglobina z arytrocy-tami krwi). Bywa, ze barwniki występują w przyrodzie w poetacl leukwfor-i my, która zmienia się we właściwy barwnik dopiero po czasie lub po jej izolacji, a to dzięki procesom fermentacyjnym, oksydacyjnym (za pomocą Ipowietrza) lub fotochemicznym jak (np. antyczna purpura leukoantocyjany, a także lakmus).

Farbowanie tkanin barwnikami naturalnymi (zwłaszcza za pomocą alisa-j cyny) znane jeet od tysiącleci. Wykazały to archeologiczne znaleziska w staroegipskich grobach faraonów. Szafran był stonowany juz przez etarotytnych Greków, kermes przez Rzymian, henna była stosowana z dawien dawna na Bliekim Wschodzie jako barwnik kosmetyczny, w Azji Wschodniej barwiono tkaniny barwnikami fławonowymi (kwiatowymi). Po odkryciu Ameryki sprowadzono do Europy canna barwniki, jak koszenilę (karmią), czerwone, niebieekie i inne egzotyczne drzewa barwiące, n taksę barwaikt tłuszczowa, np. anatto lub czerwień chica (która były uływane przez la-dian jako szminki). W połowie XIX w. prowadzono intensywna badania nad składem i strukturą chemiczną barwników naturalnych, które doprowadziły w końcu do posnenia ich wzorów chemicznych i w konsekwencji do syntezy chemicznej tych berwnikOw naturalnych. Równolegle z tym - udało aię aa drodze ayntetyoznej wytworzyć barwniki, których przyroda uis zna. a które pod wieloma względami przewyiasają barwniki naturalne, t chwilą więc odkrycie i rozwinięcia syntetycznych barwników odpornych na praaia i działania światła, rola barwników naturalnych w wybarwianiu tkanin zo-

•4

tt