76733 metody pracy z grupą w poradnictwie zawodowym stronap 71

•    Role ukierunkowane na atmosferę/klimat w grupie (izw. podtrzymującej tj. ..inspirator", „pomagający i chwalący”. ..szukający zgody i harmonii", „obserwator zajść/proccsu". ..zawór bezpieczeństwa", „dostosowujący się”, „otwierający drzwi", „zachęcający” kategorie A. B i C.

•    Role indywidualne (tzw. przeszkadzające) tj. „niezgodny”, „prowokujący”, „przesadzający”, „dominujący”, „odwodzący od celu". ..napastnik" „trzymający się z dala" kategorie J. K i L

Według lej koncepcji za rolę uznaje się powtarzające się zachowania uczestników, które mogą być obserwowane w różnych grupach. Są to więc pewne prawidłowości zachodzące w sferze zachowań uczestników grup (Janas. 1994). podyktowane przez ich określone potrzeby psychiczne. Na przykład ludzie w zespołach zadaniowych podejmują czasem role związane z zaspokajaniem własnych potrzeb, a nie z zespołowym realizowaniem zadań. Role te mają na celu (co rzadko jest do końca uświadamiane) potwierdzenie swojego statusu i zachowanie dominującej pozycji w grupie, realizacje własnych ambicji itp. Czasem są one związane z. koniecznością ochrony przed powtórzeniem głębokich urazów, na przykład urazu związanego z poczuciem ciągłego zagrożenia autorytetu, poczuciem niskiej wartości czy poczuciem odrzucenia. Takie role nie mają konstruktywnej funkcji: absorbują sporo energii i uwagi grupy, a nie przyczyniają się do rozwiązania spraw i załatwienia samego zadania.

Nowsze próby analizy ról grupowych (Belbin. 1981. 2003; Witkowski i liski. 2000) sugerują znacznie bardziej złożoną organizację i wewnętrzne relacje między preferencjami członków grupy w kwestii ról a efektywnością grupową. Belbin wyróżnił osiem ról grupowych (Belbin, 1981).

1.    Naturalny lider (NI,)

To ktoś potrafiący zwiększyć efektywność zespołu poprzez właściwą koordynację działań jego członków. Sprawuje pieczę i kontrolę nad sposobem, w jaki grupa stara się osiągnąć cele. Istotą jego postępowania jest zachęta, przekonywanie, godzenie, łagodzenie sporów, słuchanie opinii innych. W kierowaniu me jest agresywny. Ma zdolność wciągania i angażowania w działanie wszystkich członków zespołu tak. aby jak najlepiej wykorzystać ich indywidualne możliwości. Rozpoznaje, gdzie tkwią zalety a gdzie słabości grupy.

2.    Człowiek akcji (CZA)

To osoba o wysokiej motywacji i potrzebie osiągnięć, próbująca zmusić grupę do stawiania coraz ambitniejszych celów i bardziej intensywnego działania. Kształtuje sposób, w jaki wykorzystany zostaje wysiłek grupy. Kieruje swoją uwagę bezpośrednio na ustalenie celów i priorytetów. Pragnie wywierać wpływ na

■ ■

i.

I

kształt dyskusji grupowej oraz na wynik aktywności grupy, ('lice szybko widzieć rezultaty. „Człowiek akcji" rywalizuje, bywa agresywny a nawet arogancki, ale dzięki niemu „faktycznie coś się dzieje".

3.    Praktyczny organizator (PO)

To osoba praktyczna, operatywna, nastawiona na działanie. Zamienia koncepcje na konkretne działania i realizuje uzgodnione plany w sposób systematyczny i efektywny. Jest doskonałym wykonawcą. W pracy koncentruje się na organizowaniu i praktycznym wykorzystaniu posiadanych zasobów

4.    Siewca (Sili)

Jest to osoba kreatywna, opierająca sic na wyobraźni i niestandardowym podejściu do zagadnień. I.ubi pracować w samotności i skupiać się na poszukiwaniu nowatorskich pomysłów i strategii, zc szczególnym uwzględnieniem najistotniejszych problemów, przed którymi stanęła grupa. Często w swoich pomysłach nic liczy się z realiami obowiązujących procedur i ograniczeń, za co jest krytykowana przez praktycznie nastawionych członków grupy.

5.    Człowiek kontaktów (CZ.K)

To osoha posiadająca rozliczne kontakty, dzięki którym potrafi dotrzeć do różnych miejsc i informacji przydatnych dla grupy. Jest niezwykle uzdolniona interpersonalnie, entuzjastyczna i przyjazna, dzięki czemu jest bardzo dobrze odbierana przez innych. Bada. analizuje i przytacza informacje na temat pomysłów, stanu wiedzy i działań na zewnątrz gnipy. Jest świetnym ambasadorem gnipy na zewnątrz. Ma zdolność kontaktowania ludzi i uczestniczenia w negocjacjach.

6.    Sędzia (S)

Jest to osoba o głębokiej wnikliwości i wysokiej inteligencji, krytyczna i obiektywna, z natury małomówna. Analizuje problem, ocenia pomysły i sugestie, dzięki czemu grupa startuje do podjęcia decyzji lepiej przygotowana Zwykle przyjmuje w grupie pozycję osoby stojącej z boku i obserwującej. Wkracza wtedy, gdy ma zapaść rozstrzygająca decyzja. Jej spokój, bezstronność i brak zaangażowania emocjonalnego często pozwalają na podjęcie wyważonych decyzji.

7.    Człowiek grupy (CzG)

Jest to osoba ciepła, łatwo nawiązująca kontakty, wrażliwa na emocje innych, cmpaiycz.ua. Wspiera członków grupy, podbudowuje morale, jeśli są jakieś niedociągnięcia i braki. Potrafi łagodzić konflikty, kształtować ..ducha" grupy, wzmacniać współpracę i lepszą komunikację. Jest lojalna i oddana innym. Szczególnie przydatna w sytuacjach wewnętrznej walki pomiędzy członkami grupy, niekonstruktywnej dyskusji, nadmiernej krytyki czy nagonki na jednego z członków grupy.

71