81366 WiZ0

ni A KHrn QKARRY ARKTYKI?    Granice obecnych i potencjalnych stref

•JLM l\UUU Jl\ftiiD I Hnr\ I I l\l :    ekonomicznych wokół bieguna północnego

0

□    5

□    :

□i

□s

1    I"

□    s

□    : □ □ O

| wyłączna strefa ekonomiczna Islandii

Norwegię poza strefą 200 mil morskich morze terytorialne oraz strefa

B\EGUN j

PÓŁNOC

fragmentem Eurazji, który około 56 min lat temu został od niej oderwany i w wyniku ruchów kontynentów zaczął się przesuwać ku biegunowi północnemu i Grenlandii. Potem został zalany przez morze i przysypany osadami geologicznymi (dziś może tam być dużo ropy). Wersję tę potwierdziły kolejne badania, w tym wykonane po raz pierwszy w 2004 roku wiercenia w obrębie zatopionych gór.

Tu zatem sporu nie ma. Większość zgadza się, że Grzbiet Łomonosowa jest dawnym fragmentem Syberii. Wątpliwości dotyczą jednak tego, czy można go dziś uznać za naturalne przedłużenie lądu, od którego się niegdyś oderwał. Rosjanie uważają, że tak. Jednak ich wniosek o przesunięcie granic strefy ekonomicznej bliżej bieguna, przesłany do ONZ-owskiej Komisji Granic Szelfu Kontynentalnego (CLCS) w roku 2001, odesłano z prośbą o uzupełnienie wyników badań. Te rzecz jasna niezwłocznie podjęto. W tym samym czasie z własnymi badaniami wystartowali Duńczycy i Kanadyjczycy, aby przekonać się, czy Grzbiet nie jest aby przyspawany do Ameryki i na tej

□

________poza granicą Ich stref

ekonomicznych

morze terytorialne oraz wyłączna strefa ekonomiczna USA

potencjalny szelf kontynentalny USA poza strefą 200 mil morskich

obszar sporny Kanady i USA I wschodni obszar specjalny (jurysdykcja USA)

0 kilometry 600

_ granice ustalone umowami

międzypaństwowymi

----- mediana

linia 350 mil morskich od brzegu (linii podstawowej)

............... linia 100 mil morskich od Izobaty 2500 m

_ .szara strefa' wspólnego rybołówstwa Rosji

i Norwegii

_ obszar objęty Traktatem Spitsbergeńsklm

z 1920 roku

- obszar wspólny Norwegii I Islandii

____ Przejście Północno-Zachodnie

(spór o wolność żeglugi)

podstawie upomnieć się o swój kawałek arktycznego tortu wraz z biegunem.

Obecnie w tej części planety pracuje intensywnie, choć tylko przez kilka letnich miesięcy, kilkanaście ekip badawczych. Czas bowiem nagli. Rosjanie muszą przedstawić wniosek z „żądaniem terytorialnym” wraz z dokumentacją naukową do 2009 roku, Kanadyjczycy - do 2013 roku, a Duńczycy - do 2014 roku. Swoje interesy chcą też zabezpieczyć Amerykanie i Norwegowie. Jeśli teraz tego nie uczynią, drugiej okazji mieć nie będą, a obszar, który mogliby uzyskać, przejmie w imieniu ludzkości Międzynarodowy Zarząd Dna Morskiego (International Seabed Au-thority). Powyżej przedstawiamy mapę wykonaną ostatnio przez naukowców z Durham University w Wielkiej Brytanii. Pokazuje skalę roszczeń i być może nowy podział terytorialny Arktyki, który - wiele na to wskazuje - może się dokonać w ciągu kilku najbliższych dekad.    E

ANDRZEJ HOŁDYS jest redaktorem „Wiedzy i Życia”.

PAŹDZIERNIK 2008 WIEDZA I ŻYCIE”

39