82428 skanuj0003 (420)

misję..,bu&.z^)o_śr e d ni^^tzw. telewizja „żywa”) i przekaz emitowany z taśmy (filmowej, magnetycznej itpjyak wiadomóTteTewizję bezpu średnią ~zwykło' się' uw¥zac"za"szczeg'ólrne wartościową, bo angażującą, i wszystkie swoiste jej cechy, decydujące o -specyfice jej formy przekazuj j spontani c z n o ś ć, aktual nośe -i bezpośr c„ d ni oś ć, zap* wniające widzowi maximum satysfakcji z oglądania zjawisk ! zdarzeń dziejących się jednocześnie, a więc swego. rodzaju współuczestnictwa Wydaje się jednak bezsporne, że — podobnie jak w praktyce radiowej -* formy telewizji żywej ustąpią w jeszcze większym stopniu programom utrwalonym na taśmie. Są bowiem bardziej ekonomiczne, dające się p*»» I wtórzyć i bardziej sprawne, bo zezwalające na. lepsze' przygotowani* programu z możliwością jego korekty. Ilość programów utrwalonych u« taśmie — głównie filmowej, często bowiem mają po prostu charaktef 1 filmów TV — stale wzrasta, osiągając w różnych krajach bardzo wysoliI l*riHTiit. Co znamienne: programy utrwalone na taśmie — podobnie jd.lt i w rmdlu — dają pełną iluzję jednoczesności dzięki respektowanej w ren It/arjl zasadzie bezpośrednidśći. Zwykle nie rozpoznajemy ich zresztą

. I

w pro^ramie.j

I'r/.y.s złość telewizji jest nierozerwalnie związana z taśmą filmową i magnetyczną. Telewizja „żywa” przestaje być wartością bezwzględną, o czym przekonują nas widowiska Teatru. TY przekazywane obecni# wyłącznie z taśmy. Zmieniają się również poglądy na kategorię czn.ią w filmie, które sugerują — zgodnie z istotą reprodukcji — że takŻ0 utrwalony w nim czas teraźniejszy wydaje się być wartością stałą. Nin zmienia to oczywiście faktu, że telewizja pozostanie zawsze środkiem ] przekazu aktualnie rozgrywających się wydarzeń, co — nie trzeba uin sadniać — jest jednym z najważniejszych atutów jej popularności, o- czym świadczy chociażby wzrastająca ilość meczów sportowych transmitową* nycih bezpośrednio.

Istnieję także typologią ‘przekazów telewizyjnych dokonana według stopnia zaangażowania w nie warsztatu TVJ typologia szczególnie intern sująca, gdy zastanawiamy śię~rrad'Toryginalnością telewizji i jej własny li środków kształtowania programu. Typologia ta wyróżnia trzy typy przm kazów: mechaniczny. będący prostą emisją filmu Jq.nggyegp z tetlj -kina — bez ingerencji twórczego warsztatu "telewizji, jreprodnlt c y j n y, gdy przedmiotem przekazu jest- rzeczywistość „surowa”, u!« poddana zabiegom przetwarzającym, w postaci aktualnie rozgrywającej się wydarzenia, którego obrazy przekazuje technika telewizyjna (obejmtlfl on wszystkie formy Transmisji: meczów sportowych^jwydarzeń poił ty cm nych ltp,). Trzecim typem przekazu jest przekaż R~r eacyjny, pr»f| knzujący rzeczywistość specjalnie uformowaną przez warsztat telewizyjny (Jest nim widowisko TV’w postaci spektaklu Teatru TV, różne form" filmów telewizyjnych, programów rozrywkowych oraz inne tzw. „wlaotitn programy w różnym stopniu uformowane).

Przekaz kreacyjny TV wprowadza nad w problematykę n p e o y f.l U I estetycznej telewizji, IJ. w zespół pytaA ciągle jeszcze o to, czy poyiuda ona w ogóle iftpżHwośui tworzeniu artystycznego oraz, czy posiada oun i jakie autonomiczne, własne środki wyrazu. Pytania zrodził żywiołowy rozwój telewizji programowej w latach pięćdziesiątych naszego wieku, który zwrócił uwagę przede wszystkim na jej możliwości tworzenia widowisk: własnych bezpośrednich podówczas form przekazu, będących dziełem warsztatu twórczego TV, techniki TV i jej właściwości warunkujących zarówno proces tworzenia widowisk, jak również sposób ich odbioru. Były to przede wszystkim widowiska dramatyczne przekazywane bezpośrednio ze studia telewizyjnego — widowiska Teatru TV, uformowane w tworzywach sztuki teatralnej i przystosowane do ekranowej formy podawczej. Ich wysokie osiągnięcia w wielu krajach (najpierw w USA, potem w krajach europejskich, szczególnie w Wielkiej Brytanii, Włoszech i w Polsce) oraz odkryte przez nie środki wyrazowe dały asumpt do postawienia problemu, który na długo stał się częstym tematem krytyki artystycznej, czy nowy środek techniczny istotnie posiada oryginalne możliwości ekspresji? czy widowisko TV jest wytworem nowej autonomicznej sztuki, a jeśli tak, to jaka jest jej specyfika?"Uo"znamienne,"w ferworze dyskusji i sporów pytania te często niesłusznie uogólniano, wykraczając poza problematykę widowiska i telewizji artystycznej. W miejsce pytań o widowisko stawiano pytanie o telewizję w ogóle. I to pytanie, na które widziano tylko jedną, alternatywną odpowiedź: jest telewizja nową

i

sztuką albo też nią ni.e^estr-będąc-ty]lso-ŚTOdMfim przekazu instrumentem transmisyjnym.

Z odpowiedzi, jakie formułowano, oparła się działaniu czasu i doświadczenia tylko ta, która przypisując widowisku TV swoiste cechy wytworu artystycznego, a nawet znamiona oryginalności, wskazuje jednocześnie na jego charakter „p a r a f i 1 m o w y”. Ona to właśnie wyznacza sposób ujęcia widowiska TV jako przedmiotu nauki o filmie. For-nToławano tę wypowiedź bardzo różnie, starannie wydobywając wszystkie VwnTBfe~właści wości.„widowiska. Analizowano je od strony tworzywa I sposobów jego organizacji, struktury i specyficznych warunków odbioru - z reguły poprzez wnikliwe porównywanie go z widowiskiem teatru żywego planu i z widowiskiem filmowo-kinowym, dostrzeżono przecież Od razu, że jego specyfika rodzajowa mieści się pomiędzy tymi dwoma formami widowisk. Rozwijająca się teoria telewizji szybko też i na ogół Jednomyślnie podsumowała tspecyficzne cechy widowiska TV: lego k ą-iner.alność ijntymnoś6, wynikające z prymatu aktora i sposobów jego prezentacji w strukturze widowiska oraz jego walory p s y-chologiczne uzyskiwane poprzez eksponowane słowo i wyraziste środki ekspresji poza językowej: gestu, mimiki, intonacji i modulacji głosu. 'Ba, jeden z pierwszych entuzjastów specyfiki telewizji A. D’Ales-mindro pisał, żc jest ona .„sztuka mlrnlUl i gestu”, sztuką, której zasadni-

L